ZenActueel:
Iedere dag inspiratie voor een zenvol leven
Zen, oorlog en vrede - verslag
Zen, oorlog en vrede vanuit Kyoto
De 85-jarige Brian Daizen Victoria maakte, hoewel online, veel indruk vanuit zijn woonplaats Kyoto. Als 17-jarige jongen kwam hij vanuit Amerika als dienstweigeraar terecht in Japan. Hij had ervoor gekozen om daar, als alternatieve dienstplicht, Engelse les te geven aan Japanners. De intentie van Amerika was om via deze taalcursussen de Japanners meer Amerika-georiënteerd te maken, wat overigens ook lijkt te zijn geslaagd. Als pacifist raakte hij al snel geïnteresseerd in het boeddhisme, in de veronderstelling dat dit een vredelievende levensovertuiging was. En dat is het ook, maar de geschiedenis heeft laten zien dat ook boeddhisten heel menselijk zijn en vaak direct of indirect hebben meegewerkt aan oorlogen. Hij heeft er zijn levenswerk van gemaakt om de geschiedenis recht te zetten en de te positieve beelden over het boeddhisme aan de kaak te stellen. Zijn indrukwekkende wetenschappelijke publicaties over het oorlogsverleden van de zentraditie leverden hem de bijnaam ‘bad news Buddhist’ op. Tegelijkertijd liet hij zich in zijn jonge jaren opleiden tot boeddhistisch priester en is hij, ondanks zijn onderzoek naar de traditie, nog steeds een gewaardeerd zenpriester in Japan. Met zijn stralende pretogen hield hij het gehoor voor dat we veel van het verleden kunnen leren en dat we op die manier met al ons doen en laten kunnen bijdragen aan vrede.Een persoonlijk verhaal
Anke Welten vertelde een heel persoonlijk verhaal over hoe de oorlogservaringen van haar vader diep in haar eigen leven hebben doorgewerkt.* Zijn oorlogsverleden heeft haar gevormd. Haar vader bewaarde kranten uit 1945, die hij haar gaf met de suggestie: 'Misschien kun je erover schrijven.' Ze stelde het lezen ervan lang uit, omdat het te kwetsbaar voelde. Pas in 2020, op de sterfdag van haar vader, las ze de vergeelde kranten. Dit bracht herinneringen en inzichten naar boven, vooral over zijn oorlogstrauma’s, zoals de wegvoering van Joodse buren in zijn jeugd, en hoe deze zijn angst, rechtvaardigheidsgevoel en morele kompas bepaalden. Anke realiseerde zich dat deze ervaringen ook haar eigen waarden en keuzes sterk hebben beïnvloed, zowel in haar journalistieke werk als in haar zenpraktijk. Tijdens een retraite voelde ze diepe dankbaarheid voor de levenslessen van haar vader, maar ze zag ook de impact van zijn stilzwijgen en de spanning die dat in hun relatie had gebracht. Zenmeditatie hielp haar deze erfenis onder ogen te zien, gevoelens te verwerken en uiteindelijk meer verbondenheid met haar vader te voelen. Zo bracht de confrontatie met zijn oude kranten haar dichter bij zichzelf én bij hem.Zen en samoerai
Michel Dijkstra benadrukte in zijn college dat oorlog en vrede niet alleen externe fenomenen zijn, maar diepgeworteld in ons innerlijk bestaan. Thich Nhat Hanh stelt dat de innerlijke oorlog, zoals angsten en vooroordelen, vaak de bronnen zijn van externe conflicten. Vrede vereist daarom dat we deze wortels erkennen en aanpakken. Thich Nhat Hanh wees erop dat echte vrede niet slechts de afwezigheid van wapens is, maar het ontwortelen van destructieve tendensen uit ons hart en geest. Verder vertelde Michel over historische en spirituele contexten, zoals de kunst van misleiding in oorlogvoering (Sun Zi) en de zelfreflectie en leegte van de geest in samoerai-zen. De dialoog tussen de samoerai Tokimune en zenmeester Bukkō onderstreept dat moed en vrede voortkomen uit zelfinzicht en meditatie. In essentie stelt de zenleer dat zowel oorlog als vrede in onszelf beginnen en dat meditatie, zelfreflectie en het loslaten van het ego essentieel zijn voor duurzame harmonie.Zenvol militair zijn
Tot slot van deze enerverende dag sprak Patricia Huls–van Zijl over hoe zij haar militaire loopbaan combineert met zenbeoefening en een brug probeert te slaan tussen innerlijke vrede en wereldvrede. Met een verhaal uit de islam over de 'grote Jihad' als zelfoverwinning, begon ze haar lezing, waarin ze reflecteert op haar eigen reis naar balans tussen innerlijke ontwikkeling en haar werk bij Defensie. Patricia’s militaire carrière van ruim veertig jaar is gewijd aan vrede, vrijheid en veiligheid, maar bracht haar ook in contact met de complexiteit van conflicten. Ze benadrukt dat militaire inzet vaak noodzakelijk is om de vrede te bevorderen, maar dat blijvende vrede begint met zelfreflectie en het overwinnen van de 'oorlog' in ons eigen hart. Sinds 2020 verdiept ze zich in zenmeditatie, wat haar hielp om de spanningen uit haar ouderlijk gezin en haar eigen 'oerbubbel' beter te begrijpen. Deze inzichten gebruikt ze nu als zenleraar om anderen te begeleiden in het vinden van duurzaam geluk en innerlijke rust. Ze stelt dat geluk een trainbare vaardigheid is en dat zen ons helpt situaties zoals ze soms zijn te accepteren. Patricia deelt hoe zowel haar zenpad als militaire ervaring bijdragen aan een bredere kijk op wereldvrede. Ook haar indrukwekkende verhaal nodigt uit tot reflectie op hoe we, door zelfontwikkeling en compassie, kunnen bijdragen aan een vreedzamer samenleven. Met haar unieke perspectief als militair, zenleraar en mens onderstreept Patricia dat de weg naar vrede in de wereld begint bij onszelf. * Deze weergave van Anke’s bijdrage is deels gebaseerd op schriftelijke informatie van Anke, die ze niet tijdens haar lezing vertelde.
ZenActueel Blog
Aanbevolen links:
Zen Incompany
Zen.nl winkel
ZenActueel nieuwe artikelen
'Ik wil niet' ligt op het kerkhof
Autisme en zendokussentjes
Sesshin-ervaringen
Tommy Wieringa plant eerste boom
Is SMART wel zo smart?
In Memoriam: Ton Lathouwers