ZenActueel:
Iedere dag inspiratie voor een zenvol leven
Grote twijfel Onlinecursus over Dogen start 20 mei
Vergankelijkheid
Het leven van zenmeester Eihei Dōgen (1200-1253) stond in het teken van de vergankelijkheid. Een weinig opzienbarende vaststelling, want geldt dat niet voor ons allemaal? Je kunt nog zo hard doen alsof je het eeuwige leven hebt, maar als je na een bepaalde leeftijd in de spiegel kijkt zie je, om een ‘even wilde als wijze’ Engels-Ierse kunstschilder te citeren, ‘elke dag de dood aan het werk’ en ‘word je een opzichter van je eigen verval’. Natuurlijk kunnen we ervoor kiezen om op allerlei manieren niet in de spiegel te kijken, bijvoorbeeld door met behulp van plastische chirurgie iets aan ons voorkomen te doen of door het klimmen der jaren simpelweg te ontkennen. Het verschil tussen ons en een middeleeuwse boeddhistische monnik uit Japan zoals Dōgen is nu juist de voortdurende aandacht die hij aan het onbestendige karakter van alle dingen schenkt, inclusief zichzelf. Hij gaat de confrontatie met de eindigheid niet uit de weg, maar kijkt diep in de spiegel die de vergankelijkheid toont. Sterker nog, de hele natuur spreekt tot de zenmeester over haar vluchtige karakter. Zo schreef Dōgen dit gedicht over de cicade, die in het Japans higurashi wordt genoemd, een woord dat qua klank verwant is met higure, de ondergaande zon: Zich verheffend Terwijl bergtoppen en valleien dieper worden Het schemerige geluid van de cicade Zingend over een dag Die al voorbij is. Dat deze nadruk op de vergankelijkheid niet alleen bij Dōgen een grote rol speelt, bewijst het werk van zijn bijna-tijdgenoot Yoshida Kenkō (1284-1350), boeddhistisch kluizenaar en auteur van de collectie invallen en observaties: De kunst van het nietsdoen Hoe jong of sterk je ook bent, het maakt niet uit. Voor je het verwacht breekt het uur van je dood aan. Het is al een wonder dat je er vandaag aan bent ontsnapt. Denk je dat je je ook maar even zult kunnen ontspannen? Het is net als in het mamagodate-spel, dat gespeeld wordt met trik-trakstenen. Je zet de stenen klaar en weet niet welke het eerst wordt weggenomen. Je telt, de keuze valt op een bepaalde steen en het ziet ernaar uit dat de overige aan het lot ontkomen. Maar dan tel je opnieuw, de ene steen na de andere verdwijnt, totdat er niet eentje meer over is, Zulke reflecties op onze sterfelijkheid in poëzie of proza vormen een typisch boeddhistisch sentiment waarin zowel Kenkō als Dōgen was getraind. De Boeddha beweerde namelijk al dat onbestendigheid één van de hoofdkenmerken van de werkelijkheid vormt. Wie de realiteit wil leren kennen, doet er goed aan om de vergankelijkheid te bestuderen. Bij Dōgen dient de sterfelijkheid zich echter al in zijn leven aan nog voordat hij als monnik wordt geordineerd. De zenmeester werd in 1200 te Kioto geboren en heeft zijn ouders nauwelijks gekend; zijn vader stierf toen hij twee jaar oud was en zijn moeder op zijn zevende. Zijn ervaringen met vergankelijkheid vormen echter een aansporing om de verlichting te zoeken, vergelijkbaar met de Boeddha die volgens de overlevering na het zien van een oude man, een zieke, een in staat van ontbinding verkerend lijk en een zwervende asceet of sadhu van de een op de andere dag besluit om zijn luxueuze leven op te geven. Klik hier voor meer informatie en aanmelding voor de onlinecursus die start op maandagavond 20 mei.ZenActueel Blog
Aanbevolen links:
Zen Incompany
Zen.nl winkel
ZenActueel nieuwe artikelen
Van hernia tot zen
Wat is angst en hoe er mee om te gaan
Ik geloof dat ook kinderen behoefte hebben aan momenten van rust en zelfreflectie
Experiment: Zie alles als een droom
Door zen heb ik ingezien dat het leven draait om de verbindingen die je maakt
Recensie Nexus van Yuval Noah Harari