ZenActueel:
Iedere dag inspiratie voor een zenvol leven

Zenvolle haiku momenten

24

Arno Groote / Zen.nl Groningen / 31 oktober 2023

Arno is zenleraar en schrijft graag haiku's. In dit artikel beschrijft hij de relatie tussen zen en deze vorm van dichten. In beide ligt de nadruk op eenvoud, directe ervaring en bewust-zijn van het moment.

Haiku

Veel mensen kennen het begrip haiku. Het is een drieregelig Japans gedicht, met 5-7-5 lettergrepen. De haiku geeft in het kort een sterk gemoed of sterke ervaring weer. Een snippertje levenszin vervat in zo min mogelijk woorden. Het gaat er niet zozeer om precies te voldoen aan de voorgeschreven hoeveelheid lettergrepen, dat is meer een richtlijn. Daarom zie je vaak dat er ook met minder lettergrepen wordt gewerkt. De hele kunst is dat je met het gedichtje een ervaring bij de lezer wilt oproepen, zonder die expliciet te benoemen, volgens het principe ‘show, don’t tell.’ En ergens in de haiku is er sprake van een wending, een verrassing. Je speelt met tegenstellingen, bekende associaties en dubbele betekenissen. In de onderstaande poging kun je een aantal elementen terugzien.

Na het verhuizen
vinden we de volle maan
op het dakterras

Verrassing

Ik speel met hoog en laag, aards en hemels. Een verrassing in de laatste regel, verpakt in een grapje. Het wil iets verwoorden van de verwondering die ik voelde bij de ontdekking dat we in ons nieuwe huis ‘s nachts de maan door het hemelruim kunnen volgen. Dat je zoiets majestueus kunt vinden op een eenvoudig dakterras.

Oefening in aandacht

Naast de intentie om de haiku een mooie vorm te geven is er de oefening, die het schrijven van haiku's tot een uitstekende zentraining maakt. Een oefening in aandacht. Het lezen van veel verschillende haiku's, om zo te leren van de meesters, maakt mij echter minder blij dan zelf te zoeken naar en haiku-moment en dit te verwoorden.

Vingerhoed vol emotie

Het haiku-moment is het moment waarop ik, vaak in een flits, een waarneming doe die een sterke indruk achterlaat. Een moment waar ik, als ik niet oplet, zo aan voorbij zou gaan. Het is zaak te stoppen en stil te staan bij de ervaring die dat moment teweegbrengt en het vervolgens te bewerken tot een vingerhoed vol emotie. Als ruwe diamant bewerk ik de indruk tot een haiku. Ik zoek naar het juiste woord, de meest pakkende volgorde en het ritme van de zinnen. Ik leg de haiku soms even weg om het later met frisse blik weer op te pakken, of ik herschrijf het een aantal keren om alle perspectieven onder de loep te nemen. Ik neem er de tijd voor.

Eenheidsbewustzijn en tanka

Minder bekend is de tanka. Een uit vijf regels bestaand Japans gedicht met 5-7-5-7-7 lettergrepen. De tanka is de voorloper van de haiku. Naast de feitelijke beschrijving, die in de haiku vaak de boventoon voert, krijgt de tanka in de laatste regels een meer poëtische wending. In 2018 won ik met de onderstaande inzending een prijs bij de landelijke vereniging haiku.nl. De inspiratie werd opgedaan tijdens een weeksesshin in Lochem. Zintuiglijke indrukken spelen altijd een belangrijke rol, zoals ook tijdens een week mediteren. De tegenstelling tussen de opwaartse en neerwaartse beweging, vervat in één haiku-moment, drukt hier wat mij betreft een ervaring van eenheidsbewustzijn uit.

Japanse wierook
kringelt op in de zendo
en stilte daalt neer
als de tempelbel verstomt
hoor je alleen jezelf nog

Data komende sesshins

Van 14 t/m 20 januari 2024 o.l.v. Remko de Beer
Van 7 t/m 13 april 2024 o.l.v. Floor Rikken
Van 14 t/m 20 april 2024 o.l.v. Yvonne Visser
Van 23 t/m 29 juni 2024 o.l.v. Rients Ritskes
Van 6 t/m 12 oktober 2024 o.l.v. Arthur Nieuwendijk

ZenActueel Blog

Aanbevolen links:
Zen Incompany
Zen.nl winkel

ZenActueel nieuwe artikelen

Van hernia tot zen

Wat is angst en hoe er mee om te gaan

Ik geloof dat ook kinderen behoefte hebben aan momenten van rust en zelfreflectie

Experiment: Zie alles als een droom

Door zen heb ik ingezien dat het leven draait om de verbindingen die je maakt

Recensie Nexus van Yuval Noah Harari