ZenActueel:
Iedere dag inspiratie voor een zenvol leven
Zen van India tot het Westen
Inleiding
Onderstaande korte inleiding is tevens een introductie op de komende online cursus Japanse zenfilosofie door Dr. Michel Dijkstra. Michel zal op zijn geheel eigen, meesterlijke wijze voornamelijk stilstaan bij de ontwikkelingen van de zenfilosofie in Japan zelf. Dit artikel geeft een kort overzicht van de ontwikkeling van de zenfilosofie van India tot in haar volwassenheid in Japan.De wortels van de zenfilosofie
De wortels van de zenfilosofie liggen in het oude India, waar Siddhartha Gautama, bekend als 'de' Boeddha, de fundamenten legde van het boeddhisme. Zen, als een specifieke tak van het boeddhisme, werd veel later geformuleerd. Het woord 'zen' is afgeleid van het Chinese woord 'chan', dat een vertaling is van het Sanskriet woord 'dhyana', wat meditatie betekent. Dit illustreert de centrale rol die meditatie speelt binnen de zenpraktijk.Zen naar China en Korea
In de eerste eeuwen van de jaartelling verspreidde het boeddhisme zich vanuit India naar China. Deze overdracht bracht een overgang van leerstellingen en praktijken met zich mee, waarbij het Chinese denken en de lokale tradities een cruciale rol speelden. In China werd het boeddhisme doordrenkt met confucianistische en taoïstische invloeden, waardoor een unieke Chinese interpretatie van het boeddhisme ontstond. Zo ontstond chan, de Chinese vorm van zen. Later verspreidde zen zich naar Korea, waar het bekend staat als 'seon'. Ook hier ontwikkelde het een eigen karakter, geïntegreerd met de Koreaanse cultuur en tradities.Confucianisme en onze loopmeditatie
Belangrijke aspecten van het confucianisme zijn de nadruk op ethiek, sociale harmonie en het naleven van de juiste gedragsregels. Deze principes werden geïntegreerd in de Chinese chan-traditie en hadden grote invloed op hoe beoefenaars hun weg naar verlichting benaderden. Een concreet voorbeeld hiervan is te zien in de beoefening van 'kinhin', de meditatieve loopoefening die wij in Zen.nl net als in Japan beoefenen als onderbreking van het lang zittend mediteren. In tegenstelling tot het vrije lopen in sommige andere boeddhistische tradities, wordt bij kinhin de nadruk gelegd op het handhaven van een strikte lijn en een ritmische loopbeweging. Dit is een voorbeeld van de invloed van confucianistische principes van orde, discipline en juiste gedrag.Zenklooster
Ook in de structuur van zenkloosters zie je de invloed van het confucianisme. Kloosters worden vaak geleid als strak georganiseerde gemeenschappen, waarin duidelijke hiërarchieën en strikte regels worden gehandhaafd. Dit weerspiegelt de confucianistische nadruk op deugdzaamheid en goed bestuur. Daarnaast kan de confucianistische nadruk op praktische wijsheid en alledaagse deugden worden teruggevonden in de zenpraktijk van het toepassen van de aandachtstraining in het dagelijks leven. In plaats van zich te beperken tot louter contemplatie, moedigt de zenfilosofie aan tot een actieve integratie van verlichting in de dagelijkse interacties en bezigheden, vergelijkbaar met het confucianistische ideaal. Al met al laat de invloed van het confucianisme op zen zien hoe verschillende filosofieën en praktijken kunnen samensmelten en elkaar verrijken in de ontwikkeling van een spirituele traditie. Zen integreerde de ethische en organisatorische principes van het confucianisme op een manier die de diepgang van de meditatiepraktijk versterkte en de beoefenaars aanmoedigde om in de wereld een verlicht leven te leiden.Koreaanse invloed
Een van de meest opvallende bijdragen van Korea aan de zentraditie is de ontwikkeling van de 'seon-ga', of de 'zen-ga'. Dit is een specifieke vorm van schilderkunst die nauw verbonden is met de zentraditie van Korea. De zen-ga is een vorm van monochrome inkttekening die doorgaans eenvoudig en sober is, vaak met afbeeldingen van landschappen, bergen, bamboe en andere natuurlijke elementen. Wat nieuw en kenmerkend is voor deze zen-ga, is dat het niet alleen bedoeld is als decoratie, maar vooral ook als een expressie van de innerlijke staat van de kunstenaar.De bloei in Japan
Nadat zen heel groot is geweest in China is de echte bloei van zen in Japan tot stand gekomen, waar het werd geïntroduceerd door monniken zoals Eisai en Dogen in de 12e en 13e eeuw. Japan bood een vruchtbare bodem, mede dankzij de geïntegreerde en pragmatische aard van de Japanse cultuur. Hier ontwikkelde zen zich tot verschillende scholen, zoals de Rinzai en Soto stromingen, die elk hun eigen benaderingen van meditatie en leerstellingen hadden.Invloeden van shinto
Een van de meest opvallende aspecten van de Japanse ontwikkeling van zen is de invloed van het inheemse shinto-geloof. Shinto, dat zich richt op de verering van de kami (geesten of goden) en de verbinding met de natuur, werd geïntegreerd in de Japanse zenpraktijk. Deze fusie resulteerde in een synthese, waarbij zen de contemplatieve en meditatieve dimensie toevoegde aan shinto's rituelen en eerbied voor de natuur. Op dit en andere thema’s zal Michel Dijkstra dieper ingaan. Klik hier voor meer informatie en aanmelding voor de online cursus van zes colleges die maandagavond 18 september om 20.00 uur start.ZenActueel Blog
Aanbevolen links:
Zen Incompany
Zen.nl winkel
ZenActueel nieuwe artikelen
Arjen oefent compassie Help hem als je wilt
Interview Anne Peters: ‘veerkracht en flexibiliteit, dat is waar zen om draait.’
Meditatie in plaats van Medicatie
Zentuinen studiereis begonnen
Kandinsky ontroert
Angst: een toenemend probleem