ZenActueel:
Iedere dag inspiratie voor een zenvol leven

Zen en de wolf in Nederland

27

Rients Ritskes / Zen.nl Nederland / 16 november 2023

Afgelopen zondag kwamen alle zenleraren en zencoaches in opleiding bij elkaar in Amsterdam om ’s middags mee te doen aan de Klimaatmars. ’s Ochtends verdiepten we ons in het thema ‘Zenvol demonstreren’. Tijdens vier korte lezingen stond de vraag centraal hoe gewenst, vanuit zenboeddhistisch perspectief, demonstreren is. Het verhaal dat Jetty hield, is afgelopen woensdag gepubliceerd in ZenActueel. Vandaag wil ik inzoomen op mijn leerpunt uit Arthur Nieuwendijks (zie foto hieronder) bijdrage. Hij stond stil bij de voor de meeste aanwezigen onbekende vierde optie om te reageren op stressvolle situaties. Bijna iedereen kent de eerste drie, vluchten, vechten en bevriezen. In het Engels zijn dit de drie F’s van Fight, Flight en Freeze. Minder bekend is de vierde F, die van Fawn. Fawn wordt heel verschillend vertaald, maar ‘behagen’ past volgens mij het beste. Voor ik, in verhaalvorm, inga op de relatie tussen Fawn en de wolf, even deze vier F’s op een rijtje:

1. Fight (vechten): Het instinct om te vechten tegen de dreiging, zowel fysiek als mentaal, door actief de confrontatie aan te gaan.
2. Flight (vluchten): Het instinct om weg te rennen of te ontsnappen aan de dreiging, uit zelfbehoud, door fysiek afstand te creëren.
3. Freeze (verstijven): Het instinct om te bevriezen en stil te blijven, in de hoop dat de je niet opgemerkt wordt. Dit is een soort tijdelijke en vaak effectieve verlamming die optreedt als reactie op angst.
4. Fawn (behagen): Het instinct dat je aanzet tot behagen als reactie op een dreiging. Het betekent proberen vriendschap of goedkeuring te winnen van de bedreiger.

Het is interessant dat de eerste drie F’s zo bekend zijn en deze vierde veel minder. Vanuit zenperspectief is juist die laatste erg interessant, omdat dit de enige is die je non-duaal zou kunnen noemen. Je zou kunnen zeggen dat in deze vierde reactie gezocht wordt naar de optie om van de nood een deugd te maken en zo mogelijk zelfs een win-win situatie.

De wolf

Na afloop van de inleiding van Michel Dijkstra vroeg iemand hoe we vanuit zenperspectief moeten kijken naar de discussie rond de terugkeer van de wolf in Nederland. Michel maakte duidelijk dat vanuit zenboeddhistisch en taoïstisch perspectief dit vraagstuk vooral had moeten worden voorkomen, door alle dieren altijd de ruimte te geven die ze nodig hebben, waardoor dieren en mensen relatief harmonieus kunnen samenleven.

Tijdens het mediteren ’s avonds, na afloop van deze enerverende dag in Amsterdam, borrelde bij het verwerken van alle indrukken het volgende verhaal bij mij op:

Mieke en de wolf

Mieke wandelde op een mooie dag in de bossen van Drenthe. Ze genoot van de zon, het briesje, het landschap, het geluid van een rustig kabbelend watertje en in de verte het uitzicht op een mooie boerderij. Plotseling hoorde ze achter haar takjes kraken en bladeren ritselen. Ze keek om en stond geheel onverwacht oog in oog met een grote wolf. Ze voelde dat alles in haar wilde vluchten en dreigde van angst totaal te bevriezen. Haar hart klopte in haar keel en het zweet brak haar uit. Gelukkig was ze door haar jarenlange meditatie-ervaring in staat om niet totaal in paniek te raken. Ze maande zichzelf rustig te ademen en probeerde haar uitademingen tot tien te tellen. Al bij de derde uitademing merkte ze dat ze rustiger werd en de wolf leek ineens minder groot. Haar hart ging nog te keer, maar ze merkte dat ze rustiger werd en herinnerde zich gelezen te hebben dat je de wolf niet moet negeren, maar liever serieus neemt. Volgens het artikel dat ze gelezen had, hoefde je dus niet weg te kijken en was het zelfs goed het dier te laten merken dat je het gezien had en je je weg rustig kon vervolgen. De angst die ze had gevoeld voor de wolf verdween en maakte plaats voor een ongekend gevoel van geluk. Ze keek naar de wolf die ook heel rustig naar haar keek en het moment ontroerde haar tot tranen toe. Ze voelde zich nog nooit zo één met de natuur als nu. Ze voelde dat haar angst voor de wolf was omgeslagen in houden van de wolf en ze wilde niets liever dan het moment vastleggen. Ze besloot te doen wat ze nooit van zichzelf verwacht had te kunnen in deze situatie, maar rustig doorademend pakte ze haar mobieltje en maakte een foto. De wolf leek het prima te vinden en liep nog wat rond alsof hij Mieke de gelegenheid wilde geven voor het maken van de foto’s. Het hele voorval duurde een paar minuten, maar het leek wel een eeuwigheid. Zo kon Mieke de mooiste foto van haar leven maken. Voordat ze haar smartphone, waarmee ze de foto had gemaakt, weer in haar jaszak had gestoken, verdween de wolf zonder sporen achter te laten. Geïnspireerd door deze ervaring besloot Mieke zich nog meer voor de natuur in te zetten als ze tot dan toe toch al deed. Ze wist het nu zeker, de natuur is geweldig.

Niet verdwijnen

Tot zover mijn verhaal, waarin mijn indrukken van een mooie en leerzame dag versmolten. Nog wel even een toevoeging met betrekking tot deze vierde F, want dit ‘behagen’ als reactie op stress kan ook een keerzijde hebben. Kinderen bijvoorbeeld, die deze strategie hebben ontdekt in een stressvolle gezinssituatie, kunnen dit blijven gebruiken als copingmechanisme en bij het teveel toepassen ervan zichzelf helemaal wegcijferen, met alle negatieve gevolgen van dien. Maar los van dit potentiële nadeel is de vierde F buitengewoon interessant als minder duale reactie op stressvolle situaties. Daarom verdient het meer bekendheid.

ZenActueel Blog

Aanbevolen links:
Zen Incompany
Zen.nl winkel

ZenActueel nieuwe artikelen

Van hernia tot zen

Wat is angst en hoe er mee om te gaan

Ik geloof dat ook kinderen behoefte hebben aan momenten van rust en zelfreflectie

Experiment: Zie alles als een droom

Door zen heb ik ingezien dat het leven draait om de verbindingen die je maakt

Recensie Nexus van Yuval Noah Harari