ZenActueel:
Iedere dag inspiratie voor een zenvol leven
Niet meer afzien in 2023?
Rients Ritskes /
Zen.nl Nederland / Arjen Hilhorst /
Zen.nl Arnhem / 29 dec. 2022
In dit artikel lees je over het verschil tussen afzien en lijden. Er zijn overeenkomsten tussen beide maar de verschillen zijn misschien nog wel groter. Zo leidt het ene tot ongelukkig voelen en het ander tot het gevoel van geluk. Lees hier hoe dat zit.
Verschil tussen afzien en lijden
Er is een groot verschil tussen afzien en lijden. Het verschil is bijna net zo groot als het verschil tussen suiker en zout. Als je kookt en je weet niet wat het verschil is tussen suiker en zout dan heb je een probleem. Zo is het ook met afzien en lijden, ze lijken op elkaar maar zijn helemaal niet hetzelfde. Het verschil tussen lijden en afzien is de mate van vrijwilligheid. Lijden is iets wat je overkomt en afzien daar kies je voor. Van de trap vallen is lijden, een marathon lopen afzien ook al lijkt het in veel opzichten op lijden. Denk aan blaren op voeten en heftige spierpijnen.
Niet alle afzien is hetzelfde
Afzien is echter meer dan alleen vrijwillig ‘lijden’. Het is ook ergens van af zien. Dat betekent besluiten om iets te laten. Je wilt eigenlijk wel een stuk chocola, maar neemt het toch niet. Je ziet er vanaf. Ook dat is afzien, maar dit afzien van genieten kan - anders dan de marathon - nauwelijks lijden worden genoemd, zelfs geen vrijwillig lijden. Geen chocolade eten is alleen maar afzien van iets. Denk ook aan de vakantie, waarin je afziet van werken. Voor workaholics nog een hele kunst, maar ook al valt het soms niet mee, dat afzien van werken is op zichzelf geen lijden en kan ook nauwelijks gezien worden als vrijwillig lijden.
Het leven schuurt
De eerste waarheid volgens Boeddha wordt vaak vertaald met: het leven is lijden. Echter, deze vertaling is eigenlijk te Christelijk. De eerste vertalers van de boeddhistische geschriften waren ook de katholieke priesters. En voor Christenen is het aardse leven lijden en het leven in het hiernamaals hemels. Voor Boeddhisten ligt dit anders en volgens Pali-deskundigen kan Dukkha, wat tot dusver vaak vertaald wordt met lijden, beter vertaald worden als ‘aanlopen’ of te wel ‘schuren’. De eerste waarheid luidt dan: het leven loopt niet altijd soepel. De oorzaak voor het niet lekker lopen van het leven ligt volgens Boeddha in begeerte (tanha). Wij zouden zeggen, we willen teveel. En dan zou je denken dat Boeddha zou zeggen, dat je door minder te willen gelukkig kunt zijn, maar nee hij zegt iets anders. Boeddha’s adviezen in het zogenaamde achtvoudige pad kunnen als volgt worden samengevat: alles wat je doet goed doen.
Aandacht
Door alles goed en met aandacht te doen, zie je dus af van andere dingen die je ook had kunnen doen. Dus door op vakantie alle aandacht te besteden aan je vrienden waarmee je op vakantie bent, zie je af van emails lezen op je smartphone. Door wat het belangrijkste is alle aandacht te geven, zie je dus ‘automatisch’ af van minder belangrijke zaken.
Slim advies
Psychologisch gezien is dit advies van de Boeddha om alles met aandacht, dus mindful, te doen heel slim want iets verbieden werkt in de praktijk averechts. Dat komt doordat het onderbewuste moeite heeft met ontkenningen. Een bekend voorbeeld is: denk niet aan een roze olifant en prompt denk je aan een roze olifant. Onlangs hoorde ik nog een ander mooi voorbeeld. Iemand deelt zelfgebakken taart uit en zegt daarbij: ‘ik heb er geen gif in gedaan hoor!’. Je voelt meteen waar iedereen aan denkt bij het eten van deze taart.
Aandacht werkt
Een van mijn populaire definities van zen is: dat wat je doet met hart en ziel doen. Vaak voeg ik er nog aan toe: en als iets niet de moeite waard is om met hart en ziel gedaan te worden, laat het dan. Met andere woorden door dat wat belangrijk is met meer aandacht te doen, doe je minder, maar wat je doet beter. Aandacht voor wat belangrijk is, is afzien van het overbodige. Aandacht maakt niet alleen Ikea’s producten mooier, het maakt de wereld en alles in ons leven mooier en intenser. Kort samengevat: aandacht werkt.
Daarom wensen wij iedereen voor 2023 een jaar vol aandacht toe.
Van hernia tot zen
Wat is angst en hoe er mee om te gaan
Ik geloof dat ook kinderen behoefte hebben aan momenten van rust en zelfreflectie
Experiment: Zie alles als een droom
Door zen heb ik ingezien dat het leven draait om de verbindingen die je maakt
Recensie Nexus van Yuval Noah Harari