ZenActueel:
Iedere dag inspiratie voor een zenvol leven
Geraakt door pijn en lijden
Zen en boeddhisme
Ieder seizoen geef ik een introductiecursus en ieder seizoen vertel ik een keer het levensverhaal van Boeddha in de les 'Zen en Boeddhisme'. Het verhaal biedt altijd veel aanknopingspunten om de praktijk van zen uit te leggen, waarom we mediteren, waarom we reflecteren op ons leven. Het verhaal leert ons dat zenbeoefening ook altijd gaat over ons verbinden met anderen, ook wanneer je aan deze beoefening begint om jezelf beter te voelen. In deze les over het leven van Boeddha begin ik altijd met te zeggen dat dit een verhaal is met vele versies. Iedereen zal steeds opnieuw het verhaal vertellen met eigen woorden en eigen inzichten. Juist door het hervertellen blijft het verhaal leven. We delen geen dogma’s maar we werken samen aan inzicht, aan wijsheid. Door te vertellen, door te luisteren. Graag geef ik hier mijn versie van het leven van Boeddha. In deze versie beperk ik mij tot de kracht van het geraakt worden door lijden, zowel van anderen als van onszelf.Geraakt door het lijden
Siddhartha Gotama was de zoon van een koning. Zijn moeder overleed zeven dagen na zijn geboorte. De zus van zijn moeder, zijn tante Mahapajapati die ook getrouwd was met zijn vader, werd zijn stiefmoeder. Een voorspelling bij de geboorte zei dat het kind een groot leider zou worden, werelds of spiritueel. Zijn vader wilde dat Siddhartha hem zou opvolgen als koning en besloot dat het een goede strategie was om het kind in weelde, vrij van lijden, op te voeden. Zo kreeg Siddhartha alles wat hij nodig had: goed onderwijs, kunst en cultuur en werd hij alleen omringd door mooie, gezonde mensen. Er werd goed voor hem gezorgd, hij kwam nooit iets tekort. Toch ontstond er in de jongen een nieuwsgierigheid naar de wereld buiten de paleismuren. Zijn vader stond hem toe een keer in een koets door de stad te rijden. De prins zag prachtige opgepoetste straten, vuil werd voor hem uit zicht gehouden. Na die tocht bleef Siddhartha nieuwsgierig naar het leven buiten. Hij vroeg zijn vader steeds weer of hij mocht gaan, maar het antwoord was steeds nee. Op een dag nam hij zelf initiatief en vroeg zijn persoonlijk bediende met hem mee te gaan over de muren van het paleis. Gehuld in oude kleren liepen ze samen door de stad, anoniem en vrij om rond te kijken. Er volgenden een viertal ontmoetingen die diepe indruk maakten op Siddhartha. Voor het eerst in zijn leven zag hij iemand die ziek was, met een lichaam dat gekweld werd door koorts en zweren. Er stonden mensen omheen die probeerden te helpen. Hij zag dat de mensen verdrietig waren. Het raakte Siddhartha. Vervolgens ontmoette hij iemand van hoge leeftijd, een persoon getekend door het leven, grijs, krom, zonder tanden en langzaam vooruit schuifelend. Het raakte Siddhartha opnieuw. Ze kwamen bij de lijkverbrandingsplaats waar hij een lichaam op de vuurstapel zag liggen. Terwijl de vlammen het lijk begonnen te verteren, stonden de mensen eromheen te jammeren en te wenen. Siddhartha werd diep geraakt door het vergankelijke karakter van het menselijk bestaan. De vierde ontmoeting was met een monnik wiens kaal hoofd ingesmeerd was met as. De kleren waren afkomstig van lijkwades, ontsmet met saffraan en daarom zo mooi geel en rood van kleur. In die tijd werden monniken "levende doden" genoemd. Ook deze ontmoeting raakte Siddhartha diep. Terug in het paleis begonnen zich vragen in Siddhartha te nestelen. Wat is het lijden van mensen? Wat is geluk? Is het mogelijk om vrij te zijn van lijden? Deze vragen lieten Siddhartha niet meer los. In hem resoneerde het lijden van de mensen die hij had ontmoet. In hem werd de behoefte wakker om antwoorden te gaan zoeken, om aanwijzingen te vinden hoe mensen gelukkig kunnen zijn. Een zoektocht naar het faciliteren van duurzaam geluk die wij nu nog steeds voortzetten. Tot hier het verhaal van Siddhartha voor nu. Ik nodig je uit om andere versies op te zoeken en je eigen versie te gaan vertellen.Ontmoeting met weerloosheid
Bijna 30 jaar geleden had ik een ervaring die onbewust diepe indruk op me heeft gemaakt. Iemand had contact met me opgenomen voor een onderzoek naar het gebruik van openbaar vervoer. We spraken af in een café. Tijdens onze ontmoeting vertelde hij dat hij een herseninfarct had gehad, wat hem weerlozer en kwetsbaarder gemaakt had. Het gesprek verliep prettig. Maar na verloop van tijd begon ik me ongemakkelijk te voelen. Het gevoel werd zo intens dat ik op een gegeven moment opstond en het café verliet zonder mijn thee te betalen. Jarenlang vergat ik deze hele gebeurtenis, alsof het uit mijn geheugen was gewist. Pas veel later, toen ik inmiddels mediteerde, drong het tot mij door dat deze ontmoeting mij had geconfronteerd met mijn eigen kwetsbaarheid, die ik op dat moment helemaal niet aankon.Mijn kwetsbaarheid
Nu ik terugkijk op die situatie kan ik erkennen dat ik toen niet in staat was om mijn eigen kwetsbaarheid, mijn sterfelijkheid, aan te kijken. Het voelde voor mij zo ongemakkelijk dat ik er onbeleefd van werd. Maar in de loop der jaren leer ik door meditatie meer op mijn gemak te zijn met mijn eigen ongemak. Dat geeft me ook de ruimte om voor anderen in hun ongemak aanwezig te kunnen zijn en blijven. In de loop der jaren ben ik gaan herkennen dat ik vaak banger ben voor wat ik denk dat er gaat komen dan voor dat wat er hier en nu is. Ik leer dat ik mij kan laten raken door de pijn van een ander zonder dat die pijn mij overspoelt. De meditatieoefening heeft mij leren accepteren wat er in dit moment is. Ik verlies mij niet of minder in wat is of gaat komen.Onvermijdelijke vergankelijkheid en trainbare draagkracht
'Boeddha' betekent ontwaakte, wakkere. Deze eretitel kreeg Siddhartha Gautama toen hij tot diep inzicht kwam over de aard van ons bestaan. Met diep bedoel ik dat dit inzicht zich manifesteerde tot in zijn vezels. Het was geen kennis uit een boek of iets wat je na kunt vertellen. Het was een doorleefde, belichaamde wijsheid die in iedere handeling doorklonk. Nu kijk ik opnieuw naar de ontmoetingen die Siddhartha had. Wat was het dat deze ontmoetingen de rest van zijn leven hebben bepaald? Allereerst denk ik dat hij als jongeman al het vermogen had om open te staan voor de pijn en het lijden van anderen. Hij heeft zich erdoor laten raken. Hij hoefde niet weg te kijken of onbeleefd te worden. Dit vermogen stelde hem in staat om de pijn en het lijden te voelen en de aard ervan te onderzoeken. Hij zag dat de verandering van lichaam en geest onvermijdelijk is. Pijn, verlies, sterven en vergankelijkheid zijn inherent aan ons leven. Hij merkte ook de angst en weerstand van mensen tegen deze onvermijdelijke verandering. Dat is wat we lijden kunnen noemen. Hoewel we niet kunnen ontsnappen aan vergankelijkheid en pijn, kunnen we leren om geen extra lijden toe te voegen. Dit is een levenslange oefening die bestaat uit meditatie en voortdurend onderzoeken van onze ervaringen, zodat inzicht en wijsheid kunnen groeien. Dit is wat ik noem onze 'trainbare draagkracht'. Gedurende zijn leven ontmoette Boeddha veel mensen in hun pijn en lijden. Hij luisterde en deed wat nodig was. Soms gaf hij raad, soms verzorgde hij een wond, soms liet mij mensen het zelf uitvinden. Hij gaf anderen wat ze op dat moment nodig hadden. Dit inspireert mij enorm. Het verhaal van Boeddha herinnert me eraan om bereid te zijn geraakt te worden, om jouw en mijn pijn te voelen zodat ik anderen en mijzelf werkelijk kan ontmoeten. In verband met de eerdere wachtlijsten geeft Floor een extra weeksesshin van 23 t/m 30 september, waar nog 3 plaatsen vrij zijn. Het thema voor deze sesshin is: Liefde voor het leven. Klik hier voor meer informatie en aanmeldingZenActueel Blog
Aanbevolen links:
Zen Incompany
Zen.nl winkel
ZenActueel nieuwe artikelen
Van hernia tot zen
Wat is angst en hoe er mee om te gaan
Ik geloof dat ook kinderen behoefte hebben aan momenten van rust en zelfreflectie
Experiment: Zie alles als een droom
Door zen heb ik ingezien dat het leven draait om de verbindingen die je maakt
Recensie Nexus van Yuval Noah Harari