ZenActueel:
Iedere dag inspiratie voor een zenvol leven
Geraakt door lijden
Floor Rikken /
Zen.nl Utrecht / 17 jan. 2023
Ieder seizoen geef ik een
introductiecursus en vertel in de les over
zen en boeddhisme het levensverhaal van Boeddha. Het verhaal biedt veel aanknopingspunten om uit te leggen waarom we mediteren en wat de functie is van zelfreflectie. Het gaat niet om navelstaren, maar om je gemakkelijker te verhouden tot de wereld en de mensen om je heen.
Onlinecursus door Floor Rikken
Vanaf donderdag 19 januari geeft Floor zes wekelijkse online colleges van 19.30 tot 21.00 uur met als thema zenvol omgaan met verlies en dood.
Klik hier voor meer informatie en aanmelding.
Geraakt door het lijden
Het verhaal over het leven van Boeddha kent vele versies. Iedereen zal het verhaal steeds met eigen woorden opnieuw vertellen. Op deze manier blijft het verhaal leven. We delen geen dogma’s maar werken samen aan de ontwikkeling van inzicht en wijsheid. Door te vertellen én door te luisteren.
Mijn versie
In mijn versie van het leven van Boeddha beperk ik mij tot de kracht van het geraakt worden door het lijden van jezelf en anderen. Boeddha betekent
ontwaakte. Deze eretitel kreeg hij nadat hij tot diep inzicht was gekomen over de aard van ons bestaan. Met diep bedoel ik dat dit inzicht zich manifesteerde tot in zijn vezels. Het was geen kennis uit een boek of van horen zeggen, het was belichaamde wijsheid die in iedere handeling doorklonk. Prins Siddhartha Gautama - de latere Boeddha - was de zoon van een koning, wiens moeder zeven dagen na zijn geboorte overleed. De zus van zijn moeder, zijn tante Mahapajapati, ook getrouwd met de koning werd zijn stiefmoeder. Een waarzegger deed bij Siddhartha Gautamas geboorte de voorspelling dat het kind een groot leider zou worden, werelds of spiritueel. Zijn vader wilde dat Siddhartha hem zou opvolgen als koning en besloot daarom het kind in weelde en vrij van lijden op te voeden. Siddhartha kreeg alles wat hij nodig had. Goed onderwijs, kunst en cultuur, altijd omringd met mooie gezonde mensen die voor hem zorgden. Hij kwam nooit iets tekort. Toch ontstond er in hem een nieuwsgierigheid naar de wereld buiten de paleismuren. Hij mocht wel een keer met een koets door de stad maar zag dan alleen opgepoetste straten. Zoals wij de stad oppoetsen als het koningspaar langskomt; die zien geen vuil- en groencontainers langs de weg staan. Siddhartha bleef nieuwsgierig naar het leven buiten de paleismuren en vroeg zijn vader steeds weer of hij niet eens alleen de stad in mocht gaan. Maar de koning weigerde dat.
Zonder toestemming de stad in
Op een dag besloot hij dan maar zonder toestemming te gaan. Hij vroeg zijn persoonlijke bediende met hem mee te gaan over de muren van het paleis de stad in. Vermomd in oude kleren liepen ze samen door de stad. Anoniem. Vrij om rond te kijken. Er volgenden een viertal ontmoetingen die diepe indruk maakten op Siddhartha. Voor het eerst in zijn leven zag hij tijdens dit bezoek iemand die ziek was. De zieke werd gekweld door koorts en zweren. Mensen stonden om de zieke heen, probeerden te helpen en hadden verdriet. Het raakte Siddhartha. Hij ontmoette een stokoud iemand, ook zoiets had hij nog nooit gezien. Getekend door het leven, grijs, krom, zonder tanden en langzaam vooruit schuifelend. Het raakte Siddhartha. Ze kwamen bij de lijkverbrandingsplaats en zagen een dode op de vuurstapel liggen. Terwijl de vlammen het lijk begonnen te verteren stonden de mensen eromheen te jammeren. Siddhartha werd diep geraakt. De vierde ontmoeting was met een monnik. Een kaal hoofd ingesmeerd met as. De kleren afkomstig van de lijkwades, ontsmet met saffraan en daarom geel en soms rood van kleur. Ook door het zien van de monnik werd Siddhartha geraakt.
Terug naar het paleis
Ze gingen weer terug naar het paleis, maar wat hij gezien had liet hem niet los. De existentiële vragen begonnen in Siddhartha te wroeten. Waarom lijden mensen? Wat is geluk? Is het mogelijk om vrij te zijn van lijden? Deze vragen lieten Siddhartha niet meer los. In hem resoneerde het lijden van de mensen die hij had ontmoet. In hem werd de behoefte wakker om antwoorden te zoeken. Om aanwijzingen te vinden hoe mensen gelukkig kunnen zijn. Hij verliet voorgoed het paleis en begon zijn zoektocht naar het inzicht dat hem Boeddha maakte. Een zoektocht naar inzicht en methoden om mensen te kunnen faciliteren in het vinden van duurzaam geluk. Een weg die wij in
Zen.nl nog steeds voortzetten.
Het gaat over mij
Ik had bijna 30 jaar geleden een ontmoeting die onbewuste een diepe indruk op me heeft gemaakt. Een enquêteur had contact met me opgenomen voor een onderzoek naar het gebruik van openbaar vervoer. We spraken af in een café. Hij introduceerde zichzelf en vertelde dat hij een herseninfarct had gehad. Het had hem weerlozer en kwetsbaarder gemaakt. Ik herinner mij dat ik het in het begin eigenlijk een heel fijn gesprek vond, maar gaandeweg voelde ik mij er steeds ongemakkelijker bij. Zo ongemakkelijk dat ik op een gegeven moment weg moest. Ik ben toen ook opgestaan en weggegaan. Zonder mijn thee te betalen. Pas jaren later toen ik al een tijdje mediteerde kwam het gesprek weer boven. Ik realiseerde mij dat zijn open en eerlijke verhaal mij destijds heel onverwachts confronteerde met mijn eigen kwetsbaarheid. Op dat moment kon ik dat helemaal niet aan. Aan de hele gebeurtenis heb ik jaren niet meer gedacht, ik was het kwijt totdat ik ging mediteren. Waarschijnlijk verdrong ik het ook omdat ik mij schaamde voor het zomaar weglopen uit een gesprek, terwijl de man heel aardig was.
Niet aankunnen
Nu ik op deze situatie terugkijk zie ik dat ik toen niet in staat was mijn eigen kwetsbaarheid en sterfelijkheid onder ogen te zien. Dat was zo ongemakkelijk dat ik er onbeleefd van werd. Mediteren heeft me geleerd meer op mijn gemak te zijn met het lijden, ook mijn eigen lijden. Ik loop er minder of niet meer voor weg en kan er daardoor nu over schrijven en spreken. Dat geeft ruimte en verbondenheid. In de loop der jaren ging ik herkennen dat ik vaak banger ben voor wat ik denk dat er gaat komen dan voor dat wat er hier en nu is. Ik leer dat ik mij kan laten raken door de pijn van een ander, zonder dat die pijn mij overspoelt. Het mediteren heeft mij leren rustig in het moment te blijven. Erbij te blijven, mij niet te verliezen in mijn angsten of andere gevoelens.
Onvermijdelijke vergankelijkheid en trainbare draagkracht
Na zijn vier ontmoetingen ging Siddhartha Gautama nog even terug naar het paleis, maar hij was geraakt door de pijn en het lijden en moest dat gaan onderzoeken. Hij zag de onvermijdelijkheid van de verandering van lichaam en geest en hij zag de angst en weerstand bij mensen tegen de onvermijdelijke verandering. Pijn, verlies, sterven, vergankelijkheid, het is niet te vermijden. Wel kunnen we leren om daarvan niet weg te vluchten, want met vluchten voor verlies en dood kom je niet verder en voeg je mogelijk meer lijden toe. De zenweg is een levenslange oefening die bestaat uit zelfreflectie, meditatie en het blijven onderzoeken van je ervaringen zodat inzicht en wijsheid kunnen groeien. Zen is je goed voelen door het ontwikkelen van inzicht en draagkracht. In zijn leven heeft Boeddha veel pijn en lijden verlicht. Steeds kon hij luisteren en doen wat nodig was. Soms gaf hij raad, soms verzorgde hij een wond, soms liet hij het mensen zelf uitvinden. Hij gaf de ander wat nodig was. Mij inspireert Boeddha’s verhaal enorm en ik verheug me erop vanaf morgenavond online met velen deze inspiratie te mogen delen.
Onlinecursus door Floor Rikken
Vanaf donderdag 19 januari gaan we in zes wekelijkse online colleges van 19.30 tot 21.00 uur onderzoeken wat het betekent om zenvol om te gaan met verlies en dood. Daarin is ook aandacht voor de vraag ‘hoe ga ik om met het lijden en sterven van anderen'? Elk college heeft een thema en een zenverhaal of gedicht als uitgangspunt. Deze zenverhalen en gedichten gebruiken we om onze eigen ervaringen in te spiegelen.
Klik hier voor meer informatie en aanmelding.
Van hernia tot zen
Wat is angst en hoe er mee om te gaan
Ik geloof dat ook kinderen behoefte hebben aan momenten van rust en zelfreflectie
Experiment: Zie alles als een droom
Door zen heb ik ingezien dat het leven draait om de verbindingen die je maakt
Recensie Nexus van Yuval Noah Harari