ZenActueel:
Iedere dag inspiratie voor een zenvol leven
Vijf tips voor zenvol omgaan met verwachtingen
Anne Peters en Walter Jacobs /
Zen.nl Eindhoven
Tijdens de weekendsesshin van enkele weken geleden in Epe op de Veluwe hebben zeventien deelnemers onder leiding van zenleraren Anne Peters en Walter Jacobs weer veel gemediteerd en zich verdiept in het thema ‘Verwachtingen’. Een praktisch thema, immers verwachtingen spelen eigenlijk constant een belangrijke rol spelen in ons leven.
Nog voor we geboren worden zijn onze ouders al ‘in verwachting’ en de verwachtingen stoppen niet na de geboorte. Ze worden mogelijk alleen maar groter. Tussen ouders en kinderen vindt over en weer een voortdurend spel van verwachtingen plaats. Verwachtingen spelen zo in hoge mate een vormende en mogelijk ook misvormende rol.
Fysieke pijn
Een definitie voor ‘verwachting’ is: hetgeen waarvan op grond van huidige feiten of omstandigheden wordt vermoed dat het zal gebeuren; hetgeen waarop men rekent. (Bron: Juridisch Woordenboek). In de sesshin kwamen we er al snel achter dat onze verwachtingen de werkelijkheid (mede) vormgeven, maar niet altijd brengen waar we op gerekend hadden. Onze verwachtingen worden overtroffen of gefnuikt, soms komen ze uit, maar nooit precies en vaak komen ze ook helemaal niet uit. Als de werkelijkheid niet voldoet aan onze verwachting dan is er teleurstelling en dat doet pijn, letterlijk pijn. Neurowetenschappers hebben aangetoond dat een teleurstelling hetzelfde effect op ons heeft als fysieke pijn, namelijk een hevige afname van dopamine, het gelukshormoon dat ons een blij en fijn gevoel geeft. Dan maar lage verwachtingen hebben? Ook dat veroorzaakt een dalend dopaminelevel en zorgt ervoor dat je de handrem op je leven zet. Geen verwachtingen hebben is het ook niet. Dat zou ongeveer hetzelfde zijn als geen gedachten hebben; onmogelijk en uiteindelijk ook niet wenselijk.
Wat doen verwachtingen met ons?
Verwachtingen zijn veelal gekoppeld aan onze identiteit(-en), die we ons hebben aangemeten of ons zijn aangemeten. De omgeving verwacht dat we zus doen, omdat we zo zijn. En ‘ik’ reageer hierop door eraan te voldoen of juist niet of ogenschijnlijk wel, maar stiekem toch niet. Soms staan we vrij passief ten opzichte van onze verwachtingen en denken vaak ‘het is nu eenmaal zo’.
Zenliteratuur en verwachtingen
In onze (niet uitputtende) zoektocht in zen-literatuur kwam het thema nauwelijks expliciet naar voren. We vonden slechts twee citaten met het woord verwachtingen. Zo staat in
Alle dagen zen van Charlotte Joko Beck: “Zolang we buiten onszelf blijven zoeken naar een of andere beloning in de toekomst, zullen we zonder meer in onze verwachtingen worden teleurgesteld. Daar zorgt het leven wel voor; het weet heel goed hoe het ons moet teleurstellen en dat doet het ook regelmatig.” Wat we vervolgens vaak doen is aan de werkelijkheid sleutelen, maar de werkelijkheid laat zich niet zo maar verbouwen. Verwachtingen daarentegen kun je wel aanpassen, mits je ze goed doorziet en weet welke verwachtingen je bewust en onbewust allemaal hebt.
Energie en fantasie
Een ander citaat vonden we in
Leer Denken Wat Je Wilt Denken van Rients Ritskes. Hij schrijft daar over het belang van de ‘positieve afloopverwachting’: als je denkt dat je het wel kunt, maakt je lijf meer endorfine aan, wat je extra creatief maakt en een goed gevoel geeft. Door die extra endorfine kun je meer dus feitelijk meer dan zonder positieve afloopverwachting. Verwachtingen zijn niet de realiteit, maar vormen deze wel. We kunnen ze zien als reële plannen of als fantasieën, maar het zijn jouw ideeën die je werkelijkheid creëren.
De vijf tips
We kunnen leren om verwachtingen vruchtbaar in te zetten in ons leven.
Hoe doe je dat?
Enkele suggesties:
1. Inventariseer de successen in je leven, schrijf ze op een groot vel papier en hang dat op. Zo zie je voor je neus hoe je leven (óók) een succes is.
2. Onderzoek wat maakte dat het successen waren. Zo kantel je negatieve energie naar positieve energie.
3. Blijf creatief denken zodat de beren op de weg verdwijnen.
4. Maak gebruik van het Pygmalion-effect. Dit effect is het feit dat hoge verwachtingen van leraren leiden tot betere prestaties van leerlingen en lage verwachtingen tot slechtere prestaties. Rosenthal noemde dit het Pygmalion-effect.
5. Heb positieve verwachtingen en streef doelen na, maar reken niet teveel op het resultaat.
Al werkend met het thema ontdekten we dat Zen.nl als instituut heel gestructureerd werkt met verwachtingen. Al in de eerste les worden cursisten expliciet gevraagd naar hun doelen en verwachtingen. En gedurende de cursus worden de doelen langzaam maar zeker verlegd, zodat de deelnemers een positieve afloop verwachting ontwikkelen. Aan het einde van het eerste jaar blijken dan vaak alle doelen gerealiseerd. Dan komt een
weekendsesshin in beeld. Een heel weekend mediteren, dat lijkt een hele opgave, maar aan het einde van zo’n weekend hebben velen de verwachting dat ze ook wel klaar zijn voor een echte
sesshin van zes dagen en voor je het weet ben je begonnen als
zenleraar in opleiding. Zenleraren blijken specialisten in het Pygmalion-effect, hoge verwachtingen die leiden tot hoge prestaties.
Data komende weekendsesshins
Van 20 t/m 22 januari 2023 o.l.v. Anne Peters en Walter Jacobs in Epe
Van 3 t/m 5 februari 2023 o.l.v. Jan de Ruiter en Steven Edelenbos in Exloërveen
Van 10 t/m 12 maart 2023 o.l.v. Dymphie Eeftens en Remko de Beer in Westelbeers
(wachtlijst)
Van hernia tot zen
Wat is angst en hoe er mee om te gaan
Ik geloof dat ook kinderen behoefte hebben aan momenten van rust en zelfreflectie
Experiment: Zie alles als een droom
Door zen heb ik ingezien dat het leven draait om de verbindingen die je maakt
Recensie Nexus van Yuval Noah Harari