ZenActueel:
Iedere dag inspiratie voor een zenvol leven
Mediteren in een Japanse tuin
Zentuinen studiereis Kyoto
Jeroen Verstappen /
Zen.nl Nijmegen / 15 dec. 2022
Mediteren in een Japanse tuin is iets bijzonders. Daarom organiseert Jeroen Verstappen een
studiereis (najaar 2023) naar de Japanse zentuinen van Kyoto. Om alvast in de stemming te komen voor de studiereis naar de zentuinen in Kyoto (najaar 2023) organiseerde Jeroen een excursie naar de prachtige oudste en grootste Japanse tuin in Nederland, namelijk die in Clingendael Den Haag. Hieronder een verslag.
Geschiedenis
Na de check-in kregen we een rondleiding van Johan Feijen over het landgoed Clingendael en door de Japanse tuin. Johan is betrokken geweest bij de grote opknapbeurt van de Japanse tuin in de jaren 90. Niemand wist hoe en wanneer de tuin is ontstaan omdat deze informatie tijdens de oorlog is verdwenen. Samen met zijn Japanse vrouw heeft hij stad en land in Japan afgezocht om dit te achterhalen. Tijdens zijn zoektocht heeft hij ontdekt dat de tuin is ontworpen naar het model van tuinen rond de stad Kyoto en circa 1913 is aangelegd.
De tuin is aangelegd door de baronesse Van Brienen, freule Daisy (1871 – 1939), die op dit landgoed heeft gewoond. Zij heeft de mogelijkheid gehad om naar Japan te reizen. Tijdens deze reis heeft ze diverse indrukken opgedaan voor het ontwerpen van de Japanse tuin op haar landgoed. Ze heeft verschillende attributen en planten vanuit Japan meegenomen naar Den Haag, waaronder stenen lantaarns en een waterbassin.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog heeft de nazileider Arthur Seys-Inquart intrek genomen in de villa op het landgoed. Door de zware bewaking van het landgoed zijn veel oude bomen en de villa nog intact gebleven. Tijdens de oorlog is echter wel veel informatie over de Japanse tuin verloren gegaan. Alleen een persoonlijk fotoboek van de baronesse en een beplantingsplan van de tuin zijn teruggevonden.
Op zoek in Japan
Om de restauratie van de tuin in originele staat mogelijk te maken is Johan samen met zijn Japanse vrouw en het fotoboek onder de arm meerdere keren naar Japan gereisd om de locaties op de foto’s te achterhalen. In het fotoboek stonden veel afbeeldingen van diverse Japanse tuinen in Japan. Freule Daisy is destijds met een groot gezelschap naar Japan gereisd, dat ging toen nog per boot, en was minstens vier maanden onderweg. Ze nam ongeveer 100 koffers mee (voornamelijk hoeden) en sliep in de chiqueste hotels.
Tijdens de reizen die Johan naar Japan maakte, in de voetsporen van de freule, vielen steeds meer puzzelstukjes in elkaar over het ontstaan van de Japanse tuin in Den Haag. Hij heeft zelfs aantekeningen in een gastenboek gevonden van de freule bij een van de hotels waar zij verbleef. Vrijwel alle locaties van de foto’s heeft hij kunnen achterhalen. Dit zijn voornamelijk tempels en tuinen in en rondom Kyoto. Johan ontdekte bijvoorbeeld waarom zich in de tuin tussen alle kronkelpaden een recht pad bevindt. Een Japanse tuin heeft namelijk in principe geen rechte paden. Dit is om de nieuwsgierigheid van de wandelaar aan te spreken en de geesten op een dwaalspoor te brengen. Het eikenpaadje, zoals het rechte pad genoemd wordt, heeft echter een belangrijke functie. Het dichte bladerdek van de eikenbomen langs het laantje moeten het mos tegen het zonlicht beschermen. Het kaarsrechte eikenpaadje is een creatieve uitspatting van freule Daisy. De inzichten die Johan bij zijn zoektocht opdeed, hebben enorm veel waardevolle informatie opgeleverd voor de restauratie en het ontwerp van de tuin op landgoed Clingendael.
Door de vele contacten die Johan en zijn vrouw in Japan hadden opgedaan, konden zij steenhouwers, timmerlieden en tuinarchitecten uit Japan uitnodigen naar Den Haag te komen om mee te helpen bij de opknapbeurt. Zo zijn uiteindelijk de sohji wanden in het theepaviljoen door een Japanse timmerman opnieuw gemaakt, en zijn stenen lantaarns in originele staat hersteld. Het resultaat is misschien wel de mooiste Japanse tuin buiten Japan.
Symboliek in de tuin
Elementen in de Japanse tuin hebben vaak een praktische functie. De stapstenen liggen er om met aandacht te lopen en goed te kijken waar je je voeten neerzet. De zogenaamde sneeuwlantaarns zijn laag en werden gebruikt om te navigeren in de tuin als het heeft gesneeuwd. Daarnaast geeft het licht in de lantaarns een mooie mystieke sfeer aan de tuin.
Bomen en struiken worden met veel aandacht gesnoeid om de tuin van verschillende kanten te kunnen bezien. In de herfst en winter zorgt het snoeien voor prachtige structuren in de kale stammen en takken van de bomen.
In het water, dat symbool staat voor leven, liggen takken en bladeren. Dit geeft de roerigheid van het leven weer. De stenen aan de rand van het water staan symbool voor rust en symboliseren mooi hoe je via de stenen weer uit de roerigheid van het water (leven) kunt komen.
Er zijn meer dan veertig soorten mos te vinden in de tuin. Het mos maakt dat er veel verschillende kleuren groen in de tuin zijn waar te nemen. Groen staat symbool voor de natuur en het mos staat ook symbool voor de vergankelijkheid en imperfectie van het leven. Als het mos over de stenen en de lantaarns groeit is dat een prachtig voorbeeld van wabi sabi. In wabi sabi gaat het om waarderen van imperfecties en vergankelijkheid. In de tuin in Den Haag wordt het mos met sproeiers natgehouden zodat het kan blijven groeien.
Na de rondleiding van Johan zijn we in stilte de tuin ingegaan met de vraag: “Wat vertelt deze tuin jou?”. Een Japanse tuin wordt namelijk ook wel ‘spiegel van de ziel’ genoemd, waarin je jouw ware natuur kunt ontdekken. Wat zie jij in de herfstkleuren? Wat vertelt de weerspiegeling in het water jou? Met onze aangescherpte zintuigen nemen we de kwaliteit van onze omgeving beter waar en worden we meer bewust van onze gedachten. In het voorjaar 2023 is de
Japanse tuin op landgoed Clingendael weer geopend.
Deze excursie was onderdeel van de voorbereidingen voor de studiereis naar de zentuinen van Kyoto in Japan najaar 2023. Wil je op de hoogte blijven van komende activiteiten en de studiereis?
Klik hier voor meer informatie en aanmelding.
'Ik wil niet' ligt op het kerkhof
Zen, oorlog en vrede - verslag
Autisme en zendokussentjes
Sesshin-ervaringen
Tommy Wieringa plant eerste boom
Is SMART wel zo smart?