ZenActueel:
Iedere dag inspiratie voor een zenvol leven
Mediteren en stoppen met medicijnen
Rients Ritskes /
Zen.nl Nijmegen / Zen.nl Nederland
Mediteren kost meer moeite dan het slikken van pillen. Dat is waarschijnlijk waarom één miljoen mensen antidepressiva slikken en veel minder mensen dagelijks mediteren. En dat terwijl ervaring en onderzoek laten zien dat mediteren heel vaak helpt tegen depressie. Is het alleen gemakzucht? Of zijn er nog andere reden waarom zoveel mensen jarenlang onnodig medicijnen blijven gebruiken, ondanks de vaak ernstige bijwerkingen? Afgelopen week kreeg ik twee nieuwe alternatieve antwoorden op deze vraag.
Mediteren en afbouwen van medicijngebruik
Als zencoach heb ik veel mensen met succes begeleid in het afbouwen van hun medicijngebruik. Mensen hierbij begeleiden is op zichzelf helemaal niet mijn werk, maar als zenleraar en coach kom ik regelmatig mensen tegen die vaak al jaren, soms zelfs decennialang voorgeschreven medicijnen slikken. Dat begeleiden van het afbouwen is een heikele kwestie, immers daarmee begeef ik me op het werkterrein van de arts. Toch had ik vaak het gevoel mijn coachees hierin wel te moeten begeleiden, omdat hun eigen arts dit vaak niet wilde, niet kon of misschien niet durfde? Ik begreep dat vaak niet en vermoedde - misschien ten onrechte - dat artsen hun patiënten op die manier aan het lijntje hielden. Afgelopen week heb ik hierop twee nieuwe perspectieven aangereikt gekregen.
Artsen kunnen het niet
Het eerste nieuwe perspectief werd aangereikt in het Tv-programma Pointer van zondag 13 november jl. Hierin werd stilgestaan bij de vraag waarom de ruim één miljoen mensen die in Nederland antidepressiva slikken, niet of nauwelijks stoppen met die medicatie, terwijl de bijwerkingen vaak heel ernstig zijn. Zo is er de laatste jaren veel gepubliceerd over een van de ernstige bijwerkingen, namelijk de toename van suïcide bij het gebruik van antidepressiva. Toch willen artsen vaak niet weten van afbouwen.
Irene
In het tv-programma komt Irene aan het woord. Haar is het na vele jaren wel gelukt om het gebruik van antidepressiva af te bouwen, maar zonder de medewerking van haar artsen. Haar artsen vertelden haar dat het niet de bedoeling is om te stoppen met het slikken van antidepressiva, want je zou weer eens terug kunnen vallen. Irene had gelukkig inmiddels voldoende zelfvertrouwen omdat ze hard aan zichzelf had gewerkt. Ze voelde zich mentaal weerbaar genoeg om af te bouwen hoewel de artsen al die jaren bleven beweren dat ze moest blijven slikken. Dat deed ze ook ondanks dat ze behoorlijk last had van de bijwerkingen. Ze is zonder begeleiding gaan afbouwen en met succes. Het verhaal van Irene lijkt als twee druppels water op de verhalen van de coachees die ik begeleidde bij het afbouwen van onder andere antidepressiva.
Verslaafde artsen
Het gaat in deze materie overigens niet alleen om antidepressiva. Ik heb vergelijkbare voorbeelden met het gebruik van antipsychotica, anti-epileptica, cholesterolverlagers, bloeddrukverlagers en ga zo maar door. Overigens gaat het in deze cliëntengroep niet alleen om leken op het gebied van het gebruik van medicijnen, ook voor artsen als patiënt geldt deze problematiek. Een aantal artsen heb ik op dezelfde wijze gecoacht bij het afbouwen van hun medicatie, soms tegen het advies van hun behandelende collega’s in, maar tot nu toe altijd met succes.
Eerste verklaring
In het programma Pointer werd een interessante reden voor dit probleem blootgelegd, namelijk dat er in de opleiding van psychiaters en artsen in het algemeen helemaal geen aandacht wordt besteed aan de vraag hoe medicijngebruik weer af te bouwen. Kortom, artsen leren wel wanneer en hoeveel medicijnen je moet voorschrijven, maar niet wanneer en hoe je patiënt weer moet stoppen. Apothekers weten het al evenmin en er wordt ook helemaal geen onderzoek naar gedaan. Dagelijks verschijnen er nieuwe wetenschappelijke artikelen over de dosis die je als arts moet voorschrijven, maar nooit over hoe je met het gebruik weer moet stoppen. Arts en apotheker Marianna Abadier noemt in het programma de situatie absurd en ze vergelijkt het met een rijschool die jonge automobilisten alleen maar leert starten en rijden, maar niet stoppen of inparkeren. En daar komt nog bij dat de meeste zorgverzekeraars afbouwen ook lijken tegen te werken. Voor enkele van de vele psychofarmaca zijn er namelijk wel speciaal gemaakte afbouwstrips van medicijnen, maar die worden volgens Abadier niet vergoed door verzekeraars.
Tweede verklaring
De dag na het tv-programma vertelde ik een
zenleraar in opleiding, die daarnaast werkzaam is als wetenschapper/klinisch psycholoog aan de Radboud universiteit, enthousiast over de tv-reportage van de dag ervoor. Hij kwam met een tweede, mogelijk nog dieperliggende oorzaak van het hierboven beschreven fenomeen, namelijk dat we voor de oplossing van problemen in het algemeen geneigd zijn méér beter te vinden dan minder. Ook al is ‘minder’ vaak effectiever om een probleem op te lossen. Hij wees mij op een onderzoek gepubliceerd in
Nature van 7 april 2021 waaruit de conclusie volgt dat mensen de oplossing voor problemen significant meer zien liggen in het doen van iets extra’s of iets extra’s toevoegen aan een bestaande situatie, dan iets minder doen of iets wegnemen. Alternatieven om iets te stoppen of te schrappen worden over het hoofd gezien, ook als die aantoonbaar effectiever zijn. Een video in deze publicatie laat zien dat een eenvoudig lego-probleem opgelost kan worden door één lego-steen te verwijderen of door drie toe te voegen. Nagenoeg iedereen kiest voor het toevoegen van drie stenen. Slechts een enkeling verwijdert de ene lego-steen en lost het probleem daarmee sneller op. Dit fenomeen wordt nog versterkt als we meerdere taken tegelijk hebben. Dus als we druk zijn, zijn we geneigd nog meer te gaan doen om problemen op te lossen.
Blinde vlek
We lijken dus een blinde vlek te hebben voor de gemakkelijke oplossingen, terwijl die juist voor de hand liggen. Al op 20 februari 2012 publiceerde Trouw een mooi verhaal dat hetzelfde fenomeen beschrijft. Boeren in onder andere Japan, Korea en Vietnam hebben na de oorlog kennisgemaakt met kunstmest en zijn dat op grote schaal gaan toepassen. Ze waren helemaal gelukkig want de rijst groeide beter, maar het had wel als bijwerking dat het onkruid ook welig tierde. Toen zijn ze met chemische middelen het onkruid gaan bestrijden en die toevoeging werkte prima, maar al snel verdwenen alle wilde eenden die ze als bijproduct van hun rijstbouw aten en verkochten. Dit kwam doordat er voor de eenden geen onkruid meer was om te eten. De kunstmest en bestrijdingsmiddelen werden steeds duurder, waardoor de boeren steeds minder geld overhielden. Totdat iemand op het idee kwam om te stoppen met kunstmest en bestrijdingsmiddelen. De eenden kwamen al snel terug en de netto opbrengst was hoger dan met kunstmest en onkruidbestrijding. Deze biologische methode is in Azië inmiddels een hit en je ziet weer steeds vaker eenden in de rijstvelden. Waarom doen niet alle rijstboeren dat? Wel, waarschijnlijk om dezelfde redenen dat een miljoen Nederlanders wel beginnen met medicijnen, maar er niet meer mee stoppen. We nemen er eerder nog een extra medicijn bij om de bijwerkingen te bestrijden. Waarschijnlijk realiseren mensen zich daarbij niet dat de dodelijke slachtoffers van de bijwerkingen van medicijnen in Nederland een veelvoud is van het aantal verkeersslachtoffers per dag. Volgens
onderzoek (zie link) sterven er jaarlijks ongeveer 3500 mensen in Nederland aan de bijwerkingen van medicijnen. Dat is een veelvoud van het jaarlijkse aantal verkeersdoden, dat tussen de 500 en 600 schommelt.
De oplossing
Het geloof in ‘meer’ manifesteert zich natuurlijk niet alleen bij medicijnen, kunstmest en onkruidbestrijdingsmiddelen, ook al zijn daar de bijwerkingen vaak het ernstigst. Het geloof in ‘meer’ en het over het hoofd zien van de grote voordelen van ‘minder’ manifesteert zich ook in ons eigen gedrag op zoek naar meer boeken, meer huizen, meer diploma’s, meer praten, meer kinderen, meer reizen, etc. Mij intrigeert de vraag waarom we zoveel moeite hebben met minder, terwijl we het gezegde - minder is meer - zo goed kennen. Heb jij het antwoord? Mail het me:
rients@zen.nl .
Interview zenleraar Walter Jacobs
Van hernia tot zen
Wat is angst en hoe er mee om te gaan
Ik geloof dat ook kinderen behoefte hebben aan momenten van rust en zelfreflectie
Experiment: Zie alles als een droom
Door zen heb ik ingezien dat het leven draait om de verbindingen die je maakt