ZenActueel:
Iedere dag inspiratie voor een zenvol leven
Loslaten
Arno Groote /
Zen.nl Groningen
Arno heeft in de les het thema 'loslaten' behandeld. Wat is loslaten eigenlijk? Waarom is het zo belangrijk in zen? En vooral, hoe oefen je dat. Hieronder een verslag van de ervaringen in de les met daarbij een divers palet aan schilderingen.
Opnieuw beginnen
In onze beoefening van zen neemt loslaten een belangrijke plaats in. Door te kunnen loslaten ontstaat er immers ruimte. Ruimte om iets nieuws te scheppen. Ruimte om te bewegen, te groeien. Als we niet loslaten kunnen zaken zich ophopen. Zoals zaken die ons bezighouden in ons hoofd en malende gedachten veroorzaken.
Maar het is een proces. Want loslaten is soms niet makkelijk. Dit onder de knie krijgen is een oefening in steeds opnieuw beginnen. En een goede plek om een nieuw begin te maken is tijdens de zenles. De onderstaande oefening is daar een ongedwongen voorbeeld van. Driemaal heb ik deze oefening mogen doen, in drie verschillende groepen. Steeds bleek het een goed instrument voor zelfreflectie en spontaniteit.
Niets doen is geen optie
De cursisten wisten niet wat er ging gebeuren. In stille verwachting werden er vuilniszakken rondgedeeld. Ieder één. Papier werd rondgedeeld. Ieder twee. En dan de uitnodiging om op één van de vellen papier een hoeveelheid verf aan te brengen waarvan jij inschat het nodig te hebben. Zonder te weten waarvoor je de verf nodig had, was dit al een oefening in het gebruik van je intuïtie. En soms zei het ook iets over hoe cursisten in de oefening gingen staan. Zo was er iemand die extreem veel verf nam. Waar een ander heel weinig verf nam. De meeste cursisten namen eenzelfde, redelijk bescheiden hoeveelheid. Vervolgens konden de cursisten een kwast uitkiezen uit het midden van de zendo. Een grote kwast, een klein penseel of een middenmaat.
De opdracht? Laat mij loslaten zien en niets doen is geen optie. Je moet iets laten zien. Neem de tijd om je inbreng als vanzelf op te laten borrelen voordat je begint.
Vormgeven
Sommige cursisten namen veel tijd om de opdracht op zich in te laten werken. Anderen begonnen direct. Sommige cursisten waren snel klaar. Anderen besteedden veel tijd aan hun schilderwerk. Eén cursist vouwde het blad met inkt dubbel. Een ander maakte een figuratieve voorstelling. En er was één cursist die beide vellen papier, een met inkt en al, verfrommelde, in de vuilniszak stopte, die vervolgens tot een klein samengeperst geheel maakte en naar de vuilnisbak liep om het daarin te deponeren! En weer een andere cursist legde, na een lange bewegingsloze stilte, de kwast heel subtiel weer terug op de plek waar die vandaan was gepakt.
Doen en laten gebeuren
Nadat iedereen klaar was deelde ik de observatie dat hoe meer controle er in de oefening was gelegd, des te minder loslaten er werd gezien. Best een confronterende boodschap! Hoe meer wij ons best doen om er iets van te maken, hoe meer wij onze conceptuele geest inzetten om tot een resultaat te komen en des te meer controle we uitoefenen. Loslaten gaat meer over het ondergaan van iets, laten gaan van iets, meegaan met iets. Dit draagt natuurlijk een paradoxaal element in zich. Een actie was immers vereist. Dat vraagt om het uitoefenen van een mate van invloed. En in dat spanningsveld worden we uitgenodigd te handelen zonder te forceren. Te doen, maar zonder er te veel van onszelf in te leggen. In die vorm van handelen zou je kunnen zeggen dat we spontaniteit cultiveren. Zonder een al te groot vooropgezet plan, zonder al te veel gedachten. En dan spelen met de middelen die er voorhanden zijn.
Inzichten
In het rondje reflectie kwamen veel inzichten naar voren. Zoals de ervaring te moeten voldoen, goed genoeg te willen zijn. Het idee te worden bekeken of juist kijken wat anderen doen voordat werd begonnen. Wat het thema vertrouwen raakt. Eén persoon schilderde een muur. En legde in de reflectie achteraf, in het gesprek erover, het verband met de blokkade van het vele rationele denken. Een ander zag in de oefening het proces terugkomen van worstelen met de eigen weg kiezen. Los van wat anderen daarvan zouden vinden. En weer een ander vond het gewoon leuk om te doen.
Iedereen kreeg een tien! Want de oefening was niet bedoeld om te presteren. Of om te ontdekken wie het meest kon loslaten. Of wie dat het best kon laten zien. De oefening was bedoeld om zelfinzicht te krijgen en om ons te oefenen in loslaten en spontaan handelen. En zie in de illustraties het zeer diverse resultaat.
Van hernia tot zen
Wat is angst en hoe er mee om te gaan
Ik geloof dat ook kinderen behoefte hebben aan momenten van rust en zelfreflectie
Experiment: Zie alles als een droom
Door zen heb ik ingezien dat het leven draait om de verbindingen die je maakt
Recensie Nexus van Yuval Noah Harari