ZenActueel:
Iedere dag inspiratie voor een zenvol leven
Leren van levensbeschouwelijke diversiteit
Anya Wiersma /
Zen.nl Amersfoort en
Zen.nl Haarlem
Anya geeft meditatielessen o.a. in Zen.nl Amersfoort en Zen.nl Haarlem. In dit artikel vertelt ze over een bijzondere reis die ze vorig jaar maakte. Het was de reis van Emoena, een leiderschapsprogramma in de context van levensbeschouwelijke diversiteit. Emoena betekent ‘vertrouwen’ en is een 18-daagse leergang voor professionals.
Emoena leergang
Als bestuurslid van de Boeddhistische Unie Nederland (BUN) las ik vorig jaar over deze leergang. Ik raakte meteen geïnteresseerd. Al van jongs af aan ben ik geïnteresseerd in andere religies. Vooral de rituelen in andere tradities spreken me aan en vind ik veelal inspirerend. Rituelen die in iedere religie weer net iets anders worden uitgevoerd. Welke betekenis hebben rituelen voor de mensen die ze uitvoeren? Bijvoorbeeld als ik de zendo betreed, buig ik even. Om kort stil te staan en in te zoomen op de plek waar ik mijn aandacht en concentratie beoefen. In de synagoge zag ik hetzelfde; de chazan, de voorzanger en de rabbijn droegen een zogenaamde talliet. Dit is een rechthoekig omzoomd gebedskleed met aan de vier hoeken draadjes. De chazan en de rabbijn bedekten eerst hun hoofd voordat zij de talliet om hun schouders drapeerden. Voorafgaand aan de dienst het hoofd bedekken betekent even kort inzoomen op het huidige moment.
Wat mij daarnaast aansprak in de leergang was de ontmoeting met mensen van andere levensbeschouwingen. Wat ik vooral bijzonder vond was dat de lesdagen in de verschillende gebedshuizen plaatsvonden. Daarmee kwam ik steeds in het hart van de diverse religies terecht!
Aan het studiejaar 2021-2022 deden 21 mensen uit verschillende levensbeschouwelijke stromingen mee: Moslims, Bahai, joden, christenen en katholieken, maar ook seculieren, mensen die zingeving zochten, humanisten en atheïsten. Kortom, er was sprake van zeer uiteenlopende gezindten.
Verschillende perspectieven
Het deelnemen aan de Emoena leergang was een mooie reis met bijzondere reisgenoten. Niet eerder kwam ik in contact met zo’n grote verscheidenheid aan mensen met verschillende geloofsbelevingen. Sommige mensen uitten hun geloof door het dragen van een hoofddoek of een kruisje om hun hals. Anderen droegen weer geen uiterlijke kenmerken en ik betrapte me erop dat ik dat op een bepaalde manier invulde met de gedachte ‘dat zal wel een katholiek zijn of die ziet er wel joods uit'. Ik werd meteen geconfronteerd met mijn eigen vooroordelen want uiteraard had ik het bij het verkeerde eind. De dame in kwestie bleek niet katholiek, maar uit de Bahai-traditie te komen en de Rotterdamse jongeman was niet joods maar een moslim. ‘Zo zie je maar, sprak ik mezelf streng toe, hoe snel je mensen in een hokje denkt.’
Verder leerde ik tijdens de leergang veel over de achtergrond en betekenis van tradities. Waar komen de tradities eigenlijk vandaan? En wanneer en hoe zijn deze ontstaan? Ik was aardig ‘ongeletterd’ zoals ze dit bij Emoena noemen. Dit betekent dat je vrij weinig tot geen kennis hebt over een religie. Ik dacht zelf wel iets te weten over het katholicisme en het protestantisme. Immers ik ben gereformeerd opgevoed. Weer fout gedacht. Dat het protestantisme ontstond uit een soort van protestbeweging tegen het jarenlange gezag van het Katholicisme heb ik nooit geweten.
Tijdens de bezoeken aan de verschillende gebedshuizen -van een synagoge tot een hindoeïstische tempel, en van het Utrechtse bisdom tot de protestantse kerk- voelde ik me net een spons. Zoveel kwam ik te weten over de herkomst van religies en in welke context en tradities ze zijn ontstaan. Ook door de uitleg over rituelen verkreeg ik meer kennis. Er vielen kwartjes. ‘Aha, zo lees je dus de Thora rollen’, merkte ik op tegen de rabbijn. Van achter naar voren en met het gebruik van een zogenaamde jad. Dit is een zilveren bladwijzer in de vorm van een lange vinger die in de synagoge wordt gebruikt tijdens het voorlezen uit de Thora. Verder viel me op dat op de pagina’s van de Thora veel open ruimtes staan in de tekst. Overal waar het woord ‘God’ zou moeten staan, is een lege plek te zien omdat het woord ‘God’ niet uitgesproken wordt. God is zó allesomvattend; zoveel eerbied kan er met woorden niet aan God worden gegeven. Om die reden spreken joden in de Liberale Joodse Gemeente het woord ‘God’ niet uit.
Het ging tijdens het Emoena jaar niet alleen maar over religie; ook thema’s als duurzaamheid, gender en diversiteit, en stereotypering in de media kwamen ter sprake. Hoe toon jij leiderschap in het proces van de klimaatverandering? Welke keuzes maak jij hierin? Hoe kun je verbindend leiderschap tonen als de rol van de vrouw binnen bepaalde tradities ondergeschikt is aan die van de man en jij het daar niet mee eens bent? Wat doe jij dan? Hoe ga je om met leiderschap als je merkt dat in jouw traditie niet iedereen op een gelijkwaardige manier wordt behandeld omdat men een andere seksuele voorkeur heeft dan de heersende hetero-norm? Dit waren vraagstukken waarbij het in de dialoog met de groepsgenoten soms schuurde. Iedereen sprak vanuit een eigen religieus perspectief en die perspectieven weken soms af. Ook voelde ik me soms verward. Ik was ervan uit gegaan dat ik verlichte geesten om me heen zou hebben in deze Emoena leergang. Ook dat bleek niet altijd het geval. En ook ik bleek geen verlichte geest. Kortom, ik ben mezelf behoorlijk tegengekomen, ook wat mijn verwachtingen en vooroordelen betreft.
De dialoog aangaan
Inmiddels is Emoena afgelopen en in juni kregen wij als Emoena-gangers onze certificaten uitgereikt in de Gereformeerde Keizersgrachtkerk. Daar waar dominee en staatsman Abraham Kuyper destijds predikte. Nu ben ik dus wat minder ongeletterd, maar ik weet nog heel veel niet en dat houdt me nieuwsgierig. Onlangs werd ik al uitgedaagd op de hoek van mijn straat. Ik kwam mijn buurvrouw tegen die ik al jaren van gezicht ken maar nog nooit had gesproken. We raakten aan de praat toen zij haar mandje met lege flessen wilde leeggooien in de glasbak. Ik vroeg haar - vanwege haar mandje - of ze brandnetels ging plukken; we wonen tegen een park aan waar op dit moment veel brandnetels staan. Dat was niet het geval en ineens spraken we over God. Hij was de belangrijkste persoon in haar leven en het woordje ‘ik’ had niet uitgevonden mogen worden, volgens de buurvrouw. ‘Hij’ was immers de belangrijkste. Allervriendelijkst werd ik te woord gestaan maar het woord ‘God’ en ‘Hij’ kwam zoveel in haar verhaal voor dat ik merkte dat ik me mentaal terugtrok. Oprecht gunde ik haar haar geloof maar ik kreeg het gevoel erdoor te worden verstikt. Voor mij was toen de vraag, hoe blijf ik toch in contact met de buurvrouw en sluit ik me niet mentaal van haar af? Voordat ik met Emoena begon, zou ik me hebben afgekeerd van iemand die zó opgaat in haar geloof. Nu maakt ze me ook nieuwsgierig naar haar geloofsbeleving. Hoe heeft ze Hem gevonden en wat betekent Hij precies voor haar? Dáárover in gesprek gaan en proberen in contact te blijven. Dat is de kunst van Emoena.
Mijn nieuwsgierige houding is nog meer opengegaan tijdens dit jaar. Een soort honger naar kennis die nog niet is gestild. Het niet-weten en een open mind hebben, zijn elementen in het zenboeddhisme die goed van pas komen in de ontmoeting met anderen, heb ik gemerkt.
Ben jij nieuwsgierig geworden naar Emoena?
Wil jij je kennis en inzichten over andere tradities en levensbeschouwingen bijspijkeren? Wil jij andere inspirerende mensen ontmoeten die ook geïnteresseerd zijn in levensbeschouwelijke vraagstukken en leren kijken vanuit een verschillend perspectief op leiderschap? Dan raad ik je aan om in oktober te starten met de volgende leergang van Emoena
https://www.emoena.nl/wie/. Emoena is met name op zoek naar Boeddhisten. Boeddhisten waren afgelopen leergang ondervertegenwoordigd. Het zou een grote meerwaarde hebben als er komend jaar meer boeddhisten mee doen!
Van hernia tot zen
Wat is angst en hoe er mee om te gaan
Ik geloof dat ook kinderen behoefte hebben aan momenten van rust en zelfreflectie
Experiment: Zie alles als een droom
Door zen heb ik ingezien dat het leven draait om de verbindingen die je maakt
Recensie Nexus van Yuval Noah Harari