ZenActueel:
Iedere dag inspiratie voor een zenvol leven
Studiereis zentuinen Japan
Jeroen is zenleraar en -coach en Janneke is landschapsarchitect. Samen organiseren ze in het najaar van 2023 een studiereis naar de zentuinen in Kyoto om daar de magie ervan te ontdekken. Wil je vrijblijvend op de hoogte worden gehouden, zie:
Zen.nl-studiereis-zentuinen-kyoto.
De kracht van ritme en aandacht
Door Jeroen Verstappen, Janneke van Bergen en Cora Weijsenfeld /
Zen.nl Nederland
In sommige boeddhistische zentuinen worden witte kiezels iedere dag opnieuw in patronen geharkt. In dit artikel kijken we naar het ontstaan en de functie van deze kiezeltuinen en de verwantschap met weven.
Ritmisch
De terugkerende, ritmische handelingen die bij weven horen zijn voor veel wevers een ontspannende, bijna meditatieve bezigheid. Bijvoorbeeld het inrijgen, altijd in dezelfde volgorde: vier hevels klaarzetten, vier draden pakken, één voor één doorrijgen, opschuiven, volgende vier hevels klaarzetten, draden pakken, doorrijgen, opschuiven. En zo ook het ritme van inslaan, aanslaan, schachten wisselen, inslaan, aanslaan, schachten wisselen, waarbij de geluiden van het getouw het ritme nog versterken. Als weefster verwoordt Mariet Buiten het als volgt: "Het is als een dans. Als mijn hoofd vol zit en ik ga weven, dan merk ik al na een kwartier dat ik in balans ben. Het ritme van de herhaling bij weven geeft me rust in het hoofd."
Zie foto's van het weven helemaal onderaan dit artikel.
Aandacht
Ritme en aandacht zijn ook voorwaarden bij het werken in een zentuin. Het harken is een oefening in het ontwikkelen en manifesteren van pure en zuivere aandacht. Iedere afleiding is direct zichtbaar in het grind. Als je bij het harken wordt afgeleid door iemand die tegen je gaat praten of als je in gedachten afdwaalt, dan zie je dat meteen terug in de lijn. Het is van belang om volledig één te zijn met de handeling, in een flow te raken, de lijn te worden. Dat is pure aandacht!
Flow
Herkenbaar voor wevers, nietwaar? Als je afgeleid wordt tijdens het inrijgen of rieten is een fout snel gemaakt en die is meteen zichtbaar in het weefsel. Als je zonder aandacht hebt opgeboomd kan er tijdens het weven zomaar een kettingdraad blijven hangen. Maar als de voorbereidingen zorgvuldig en met aandacht zijn gedaan kunnen ook wevers in een flow raken. Weefster José Kaaijk vertelt: "Vanaf het moment dat ik de schuit ritmisch tussen de kettingdraden laat glijden en mijn voeten zich in dit ritme voegen, trekt er een gevoel van tevredenheid door me heen. Het is me weer gelukt het weefsel goed op het getouw te krijgen en ik kan me overgeven aan de cadans en genieten van het ritmische geluid."
Functie van zentuin
De Japanse tuin is een poging om de essentie van de natuur te vangen en te verbeelden. Tegelijkertijd is het een aanmoediging om bewuste en onbewuste gedachten helder te krijgen, bij de aanschouwer van de tuin, bij de ontwerper en bij degene die de tuin onderhoudt. In de tuin zit zo weinig mogelijk kleuring van de ontwerper zelf. Dit in tegenstelling tot westerse tuinen waar, door het ontwerp en de standbeelden, juist duidelijk een bepaald tijdperk of zelfs de hand van de ontwerper zichtbaar is. Zentuinen dateren uit de tijd dat het boeddhisme van China naar Japan kwam, circa 700 na Christus, en daar door de elite geadopteerd werd als religie. Later werden de tuinen meer en meer onderdeel van de Japanse cultuur en vermengden zich met de oudere shinto religie, waarin natuurgoden vereerd en heilige plaatsen met wit grind aangeduid werden. De eerste bij zenkloosters aangelegde kiezeltuinen waren kijktuinen. Deze werden onderhouden door de kloosterlingen en geharkt om niet verblind te raken tijdens het mediteren. Ook gaf het witte grind een mooie lichtreflectie naar de donkere ruimtes binnen. De eerste toepassingen van het grind en het harken waren dus heel functioneel.
Symbool
Tegenwoordig staan de tuinen symbool voor verhalen uit het boeddhisme die vrij letterlijk worden uitgebeeld, bijvoorbeeld in het verhaal over het kraanvogeleiland, waar de kraanvogels en het eiland worden verbeeld door rotsen en het grind de zee verbeeldt. Soms zijn de composities abstracter, zoals de tuinen van Ryoanji, waar vijftien stenen in een compositie liggen die niet in een oogopslag overzien kan worden, tenzij je verlicht bent. Sommigen zien eilanden in het water, anderen zien planeten in de kosmos en weer anderen zien alleen stenen en grind. In ieder geval is de zentuin bedoeld als een spiegel van de ziel. Monniken in het zenklooster zeggen:
het essentiële antwoord zit in de ruimte tussen de stenen. Is er hier een verschil met weven? Veel wevers willen toch wel heel graag dat hun weefwerk herkenbaar is als zijnde door hen geweven. Anderzijds is veel weefwerk tijdloos en heeft het eenzelfde soort intrinsieke schoonheid als waar de tuinontwerper naar streeft. Misschien is het interessant om jezelf de volgende keer dat je gaat ontwerpen eens af te vragen: Wil ik al wevend iets bij mijzelf helder krijgen?" of "Wat wil ik dat mijn weefsel bij de aanschouwer oproept?
Aandacht
Alles in de zentuin is even belangrijk. leder klein steentje van het grind is onderdeel van het grotere geheel. Dat betekent tot het besef komen dat alle steentjes evenveel waarde hebben en dat de steentjes die naast de grindbak terecht zijn gekomen niet weggeveegd dienen te worden, maar bij elkaar geveegd, van alle kleine takjes ontdaan en vervolgens teruggelegd worden in de tuin. Waarom is dit belangrijk? Het maakt bewust van de waarde en kwaliteit van alle grote en kleine dingen in ons dagelijks leven.
Wat verrassend om te ontdekken dat dit bijna een op een te vertalen is naar een weefsel, waar iedere draad een even belangrijk onderdeel is van het geheel. En dat weven ons, dankzij de repetitieve handelingen en de aandacht die het vraagt, bewust en onbewust helpt in het hier en nu te zijn en te doen wat nodig is.
WEVEN 4 2022 - tijdschrift van de vereniging WEEFNETWERK
Het weefwerk op de foto’s is van Riek Bruggink-te Voortwis
'Ik wil niet' ligt op het kerkhof
Zen, oorlog en vrede - verslag
Autisme en zendokussentjes
Sesshin-ervaringen
Tommy Wieringa plant eerste boom
Is SMART wel zo smart?