ZenActueel:
Iedere dag inspiratie voor een zenvol leven
Creatief zijn in Zen.nl Westdorp
Wieneke Bakker /
Zen.nl Westdorp
Wieneke deed mee aan vijfdaagse creatieve zen-retraite afgelopen augustus in Westdorp. Naast het maken van werkstukken staat er ook meditatie op het programma. En dit alles op een prachtige locatie in de natuur. Lees hier haar ervaringen. Volgend jaar vindt de creatieve zenretraite plaats van 7 t/m 11 augustus. Zie voor info en aanmelding: www.zen.nl/westdorp/creatieve-zen-retraite
De cirkel
Het thema, “eenheid” was niet direct de reden dat ik me heb aangemeld. Jaren geleden werd ik geraakt door een Japanse cirkel-afbeelding (Enso) met daarin de woorden “ik ben thuis”. Dit was een goed moment om er zelf mee aan de slag te gaan en hopelijk een exemplaar mee naar huis te nemen dat het waard is om aan de muur te hangen. Verder had ik wel zin in een week creatief en zenvol bezig zijn in de geest van Lao Tze: “Wees stil als een berg en stroom als een geweldige rivier”.
Het Enso-schilderen is slechts de eerste stap in een reeks van opdrachten. Elke middag zijn we te vinden in de grote werkplaats. In een mooie opbouw werken we toe naar het maken van een flink drie-dimensionaal object in de natuur. Eelco legt uit wat we gaan doen en geeft met zijn geoefende kunstenaars-blik aanwijzingen en suggesties ter verbetering. Hij moedigt aan en geeft vertrouwen. Ik denk aan niets anders, het is heerlijk om zo open en ontdekkend bezig te zijn.
Bubbels/Obstakels
De week verloopt in stilte en de periodes van zit- en loopmediatie duren een stuk langer dan ik had gedacht. Eelco vraagt naar de obstakels/bubbels die we tegenkomen tijdens het creatieve proces. Die zijn er zeker ook, denk bijvoorbeeld aan “de prestatie/beoordelings-bubbel” of de “ik kan het niet” bubbel. Maar de grootste obstakels kom ik onverwacht tegen tijdens het mediteren en niet tijdens het creatieve werken met m’n handen. Het ontspannen wegzinken in een tijdloze staat van Zijn is regelmatig ver te zoeken. Ik weet: er is geen goede of slechte meditatie, er is wat er is. Maar de onaangename gewaarwordingen zijn zo sterk dat ik er maar al te graag vanaf wil.
Weerstand loslaten
Ik kom enorme slaperigheid, pijn, jeuk en onrust tegen. Een bijna onbedwingbare drang om te willen bewegen, om op te staan en weg te lopen. De verlossende bel blijft maar uit. Ik doe alles wat ik maar heb geleerd om het uit te houden, om erbij te blijven, het te laten oplossen in iets anders. Afwisselend aandacht bij de ademhaling, rijzen en dalen, ontspanning toelaten in het hele lichaam, de glimlach laten verschijnen, observeren wat er via de poorten van de verschillende zintuigen binnenkomt, weinig eten.
Als ik het benoem wijst Eelco me op het dualistische karakter van een “ik” dat waarschijnlijk te veel bezig is met iets te moeten doen. Concentratie op iets (bijvoorbeeld de ademhaling) is als oefening behulpzaam om meer bewust te worden. In een volgende fase is er gewoon een ontspannen Zijn en geen dualiteit meer. Tijdens de meditaties stelt Eelco nu herhaaldelijk de vraag: Ben ik me bewust dat ik hier ben/zit? Ik zak in het heden, zonder af te glijden in gedachtenkronkels, emoties of andere energiestromen die opkomen in het bewustzijn. Ik ben thuis.
Dubbel loslaten
Op de voorlaatste dag gaan we naar het ongerepte stuk grond, dat we al eerder hebben verkend. Eelco heeft daar op een open plek alles voorbereid. Zes afgezaagde boomstammen in een cirkel, ieder van ons gaat naar een eigen gekozen plek. De zakken Drentse leem liggen klaar. Geconcentreerd, eerst nog wat voorzichtig en aarzelend, maar dan in een flow bouwen we aan onze eindwerkstukken. Wat er ontstaat is prachtig. Maar… niet voor lang.
Eelco vertelt tussen neus en lippen door dat de kunstwerken binnen een week of zes weer zijn verdwenen. En dat ze op de dag van creatie, met de nog natte klei, op hun mooist zijn. Dat laatste wil er bij mij nog niet in anders was ik die dag zeker teruggegaan om foto’s te maken. De volgende dag blijkt dat het verval, geholpen door het warme zomerweer, al flink is ingetreden. Barsten in de klei, verwelkte bloemen, andere kleuren, onderliggend gips dat zichtbaar wordt. Ik ben er echt even door aangedaan. Hebben we dáár nu de afgelopen dagen, urenlang zó intensief aan gewerkt? Een goede oefening in loslaten, onthechten, de continue verandering van alles accepteren. Niets maar dan ook niets heeft een blijvend karakter.
Alsof deze les nog niet genoeg is, overkomt me het volgende: Tot twee keer toe maak ik een zorgvuldige selectie van al mijn “creatieve producten” (waaronder een paar heel mooie inkt-tekeningen). Kom ik thuis, blijkt dat ik in de haast van het vertrek de verkeerde stapel heb meegenomen. De goede stapel heb ik driedubbel gevouwen in de afvalton achtergelaten!
Eenheid
Voor een avondmeditatie rijden we weg van de ronkende tractoren die op het aangrenzende veld oefenen voor de jaarlijkse wedstrijd “tractorpulling”. Aangekomen op een weidse, stille plek in het bos zitten we roerloos op een rij. Een zacht briesje brengt verkoeling, het uitzicht is prachtig. Een kudde schappen komt nieuwsgierig dichter- en nóg dichterbij. De ondergaande zon kleurt de hemel en straalt door de zwarte silhouetten van een rij dennenbomen in de verte. Daar is dan, zonder verlangen naar een ‘goed-voelen’ de rust, de staat van diepe vrede en ontroering. Ik schrijf er een Haiku over:
De zon zakt langzaam
Goud perzikzacht licht doorstraalt
Alles, ook mij
Als ons voor de laatste bijeenkomst wordt gevraagd een fragment te kiezen dat je heeft geraakt uit de behandelde teksten, komt meteen ‘In eenheid zijn’ van zenmeester Huang Po naar boven. De eerste regel luidt:
Bewustzijn is als de ruimte, waarin geen plaats is voor verwarring of negativiteit; de zon beweegt erdoorheen en schijnt in elke richting.
Wat was het een mooie, inspirerende en leerzame week.
Volgend jaar vindt de creatieve zenretraite in Westdorp plaats van 7 t/m 11 augustus. Zie voor info en aanmelding:
www.zen.nl/westdorp/creatieve-zen-retraite
Van hernia tot zen
Wat is angst en hoe er mee om te gaan
Ik geloof dat ook kinderen behoefte hebben aan momenten van rust en zelfreflectie
Experiment: Zie alles als een droom
Door zen heb ik ingezien dat het leven draait om de verbindingen die je maakt
Recensie Nexus van Yuval Noah Harari