ZenActueel:
Iedere dag inspiratie voor een zenvol leven
Zen: één of gestapeld
Petra Velthuysen,
Zen.nl Utrecht
In dit essay ter afsluiting van haar ziop (
zenleraar in opleiding) traject beschrijft Petra haar ontwikkeling en inzichten aan de hand van de modellen van Covey en Loomans. En hoe meditatie gaandeweg een vast onderdeel van haar leven is geworden.
Hoe het begon
Mijn vooroordeel dat mediteren vaag en zweverigs was, werd in de
introductiecursus al snel ontkracht. Toch was ik vaak nog ‘op mijn hoede’ bij de verschillende thema’s die door de jaren heen aan bod kwamen in de lessen. Tijdens het ziop-traject werd alles steeds concreter en betekenisvoller en verdween mijn laatste weerstand tegen iets dat ooit mijn beeld was bij meditatie. Toch bleef ik al die jaren moeite houden met de betekenis van het thema dat telkens weer terugkeerde: vorm is leegte, leegte is vorm, alles is één. Geen moeite in de vorm van weerstand, maar meer onbegrip: Waar gáát dit over?
Als gevolg van een zeer druk leven ontstond bij mij begin 2000 veel interesse in allerlei time-management-modellen. Hoe kan ik (nog) meer doen in minder tijd en tegelijkertijd prettiger leven. De balans werk-privé was ver te zoeken en jarenlange slapeloosheid eiste zijn tol. Ik werd steeds moeier en de drang naar demping, met name alcohol (niet heel veel, maar wel dagelijks) en mijn agenda (nog meer) volplannen, begon ongezonde vormen aan te nemen.
De kwadranten van Covey
Via een boek van Stephen Covey had ik het vier-kwadranten-model van Eisenhower leren kennen. De theorie moedigt aan zoveel mogelijk tijd te besteden aan dingen die belangrijk voor je zijn en zo min mogelijk aan zaken die niet-belangrijk zijn. Daarbij wordt onderscheid gemaakt tussen urgente en niet-urgente zaken.
Belangrijke en urgente zaken omschrijft hij als ‘keien en stenen, de niet-belangrijke en niet-urgente als ‘kiezels en zand’. Vervolgens stelt hij dat je geneigd bent de emmer (metafoor voor de beschikbare tijd in je leven) als eerste te vullen met kiezels en zand. Dat gaat namelijk lekker makkelijk. Je neigt ernaar dingen die zich vanzelf aandienen, als belangrijk of urgent te zien. Eerst je mail afhandelen, aandacht geven aan mensen die bellen, op je deur kloppen, of aan je bureau staan. Maar ook aandacht geven aan spullen/websites/artikelen/programma’s die je toevallig zappend/scrollend tegenkomt op je pad. Hierdoor passen de écht belangrijke keien er later niet meer in. De kans is groot dat je een steeds onbevredigender gevoel krijgt. Op de lange duur kan dit leiden tot stress, depressieve gevoelens en/of een burn-out. Als je de keien eerst plaatst, aanvult met wat stenen, kiezels en zand en dan nog verder aanvult met wat kiezels en zand, past alles wél precies in de emmer. Daarbij kom je tot de ontdekking dat:
Zaken die urgent lijken zelden belangrijk zijn en zaken die belangrijk zijn zelden urgent.
Covey adviseert zaken die belangrijk en urgent zijn meteen aan te pakken, zaken die belangrijk zijn, maar niet urgent in te plannen, zaken die niet belangrijk maar wel urgent zijn uit te besteden en zaken die noch belangrijk noch urgent zijn, zoveel mogelijk te vermijden.
Tijdsurfen
Toen ik jaren later een zware periode doormaakte door de ziekte en het overlijden van een goede vriendin, kwam Paul Loomans op mijn pad. Zijn theorie over het
'Tijdsurfen' en alles wat ik van hem leerde over keuzes maken, prioriteren, focus en aandacht, maakten dat er veel kwartjes vielen. Ook leerde ik het belang van ‘goed voelen’ en van regelmatig op een dag even iets doen waarbij je niet hoeft na te denken (‘witjes’), zodat als vanzelf reflectie (wat is belangrijk) en planning (hoe, waar en wanneer ga ik het doen) ontstaan.
Het was een eyeopener te realiseren dat het ontbreken van de witjes in mijn leven misschien wel de oorzaak was van mijn slapeloosheid. Toch lukte het me ondanks zijn training en coaching niet er ook naar te gaan leven. Ik bleef slecht slapen, was verder best gelukkig, maar steeds vermoeider. Ik ging met regelmaat langs de randen van een burn-out.
Meditatie
Nog weer een paar jaar later nam ik op doktersadvies deel aan de
introductiecursus bij Zen.nl. Binnen drie weken waren mijn slaapproblemen drastisch afgenomen. In de periode daarna leerde ik doelen stellen, deze los te laten en het leven mij minder te laten overkomen. Na verloop van tijd kreeg ik diepere inzichten over wat ik werkelijk belangrijk vind, werkte ik aan mijn bubbels en dacht ik veel meer na over hoe ik mijn leven wil leven. Het ziop-traject, de
sesshins en coachingsgesprekken maakten, voor het eerst, dat ik ook echt iets deed met de opgedane inzichten.
Alhoewel de theorie van Covey door het Tijdsurfen en mediteren naar de achtergrond was verdrongen, bleef de metafoor van de emmer en de keien telkens weer in mijn hoofd oppoppen. Het denken over de keien en daarnaar handelen werd een rode draad in mijn coachingsgesprekken. Het beeld van de keien hielp me om in het dagelijks leven makkelijker keuzes te maken die bijdroegen aan mijn grotere achterliggende doelen en daarmee mijn levensvreugde. Ik kreeg van Floor, mijn coach, zelfs de opdracht dagelijks een steentje in mijn jas- of broekzak te dragen, om regelmatig te worden herinnerd aan mijn keien.
Toen ik onlangs zelf de introductiecursus gaf, wilde ik graag de theorie over de vier kwadranten inbouwen in het lesprogramma. De traditie bij Zen.nl om periodiek doelen te stellen, leek mooi aan te sluiten op de theorie. Na overleg met mijn coach, besloot ik dat de tussentijdse evaluatie-les er een goed moment voor was.
Bij het opvijzelen van de theorie over het model stuitte ik echter op een artikel van Renee Fisman die de theorie bekritiseerde en zelfs stelde dat deze contraproductief werkt. Naast de keien, kiezels en het zand ontbreekt er volgens hem één belangrijk ingrediënt:
Pas als je niets doet / niet nadenkt / loslaat, ontstaat er ruimte om te ontdekken wat je keien zijn. Ruimte om te reflecteren en te plannen. Ruimte om te zijn.
Dit artikel was de lijm die mijn inzichten van het kwadrantenmodel, de lessen van Paul Loomans en mijn doelloos doelgerichte meditatieleven met elkaar verbond. De koppeling aan het ‘niet kloppende model van Covey’ gaf mij extra verdieping.
Ik realiseerde me dat ik door de jaren heen veel ‘luchtiger’ ben gaan spelen met de keien, de kiezels en het zand, door meer lucht in te bouwen, daar bewust voor te kiezen er prioriteit aan te geven. Het grappige vond ik dat kwadrant 4 (niet urgent en niet belangrijk) daarmee eigenlijk het belangrijkst wordt en ten dienste staat van kwadrant 1. Dat wat je volgens Covey moet minimaliseren (niets doen, lanterfanteren enz.), is eigenlijk de basis voor de rest. Eén van mijn grote keien werd de lucht daadwerkelijk inbouwen.
‘Put the space in first’.
De praktijk
Door te assisteren bij de meditatie-lessen en zelf les te geven, merkte ik dat veel beginnende cursisten het 2-maal daags 20 minuten mediteren als doel an sich willen stellen. Zelf viel ik daar in het begin ook telkens op terug. Gaandeweg veranderden mijn doelen en werd mediteren meer het middel, een tweede natuur, een onderdeel van mijn zijn. Mijn doel werd om ook naast het mediteren meer tijd voor mezelf in te bouwen. Ik realiseer me pas recent dat ik daar bewust, of onbewust, langzaamaan in slaag.
Ondanks de drukke baan, mijn gezin, zorg voor mijn moeder en mijn sociale leven, breng ik met enige regelmaat dagen alleen door in een caravan in het bos. Door gewoon niets te doen, in een hangmat te liggen, in een meertje te zwemmen, water halen, koken, afwasje doen, caravan vegen, vuurtje stoken enz. ontstond (nog) meer ruimte en kon ik mij weer richten op andere grote doelen. Deze zijn meer gericht op mijn bijdrage aan de maatschappij en de mensen om mij heen.
Vorm en leegte
Ik heb nog steeds een drukke baan, maar maak door de week minder afspraken, ben minder perfectionistisch in mijn werk en voel mij meer gerust en rustiger.
Langzaamaan leef ik doelbewust steeds doellozer en weet ik dat ik kan vertrouwen op de lucht die ik borg tussen mijn keien. Ik voel mij over het algemeen gezonder en kan tijdiger bijsturen als ik uit balans raak. Door te blijven mediteren leer ik steeds meer vertrouwen op dit innerlijke kompas. Ik realiseerde me pas recent dat ik ook meer inzicht heb gekregen in ‘het mysterie’ van vorm en leegte, zoals ik dat aanvankelijk ervoer. Mijn leven bestond uit keien, kiezels en zand. Ondanks dat ik ze door de jaren heen slimmer leerde stapelen, stapelde ik vorm, op vorm, op vorm. Er was geen leegte, waardoor ik nauwelijks voelde of mijn keien wel de juiste waren. De vormen stapelden zicht op. Ik ging er bijna aan ten onder. Ik was nooit alleen en deed bijna nooit niets.
Nu zie ik dat leegte onlosmakelijk hoort bij vorm en dat het niet een vage, mystieke uitspraak is. Ik zie mijn leven steeds meer als een geheel van vorm en leegte.
Ik voel meer verbinding met mijzelf, de mensen, de natuur en de dingen om mij heen.
Van hernia tot zen
Wat is angst en hoe er mee om te gaan
Ik geloof dat ook kinderen behoefte hebben aan momenten van rust en zelfreflectie
Experiment: Zie alles als een droom
Door zen heb ik ingezien dat het leven draait om de verbindingen die je maakt
Recensie Nexus van Yuval Noah Harari