ZenActueel:
Iedere dag inspiratie voor een zenvol leven
Foto © Zen.nl
Wijsheid is in ons
Bettina Zevenbergen,
Zen.nl Zeist
Nieuwe data zenfilosofiecursus door Rients Ritskes, start wo. 12 mei
Het tweede college van de
zenfilosofiecursus van Floor Rikken ging over Kongshi Daoren (1050 – 1124), en had net als het eerste college weer een bijzondere en zeer aangename vorm.
‘Ook’ is wijsheid
Floor geeft ons vooraf mee dat elke bron, elke verhaal een eigen ‘draai’ heeft, en zo moeten we ook luisteren naar deze versie van Floor: “vraag je altijd af wie het verhaal vertelt en waarom het verhaal op deze manier wordt verteld” Zenfilosofie en -beoefening is standpunten en ideeën bevragen. Wrijving en verwarring zijn functioneel. Het innemen van een ander perspectief kan mij helpen mijn oude perspectief te leren kennen en meer ingangen te zien. “Ook” is daarom een belangrijk (zen)woord.
Wijsheid is in ons
We dragen het verleden en onze voorouders in ons, maar we kunnen er niet altijd bij en we vertrouwen er niet altijd op. Het vermogen om in de huid van een ander te kruipen draagt bij aan het ontdekken van onze wijsheid.
Floor benadert vervolgens het verhaal van Kongshi in een vorm die helpt om in haar huid te kruipen. Het lijkt meer op een geleide meditatie dan op een lezing. Een heerlijk rustige, intieme sfeer ontstaat, alsof je Kongshi hoort praten en in haar dagboek mag meelezen. Je mag je ogen erbij dichtdoen, dus misschien moet je het verhaal door iemand aan je laten voorlezen. Hieronder vind je de tekst in haar geheel in “Het verhaal van Kongshi”.
Wijsheid in het verhaal
Kongshi wil non worden maar het werd haar telkens verboden. Toch blijft ze oefenen en laat ze de wijsheid zien aan te voelen welke omstandigheden ze niet kan veranderen en te leven met de mogelijkheden die er zijn. Ze accepteert het, ze verzet zich niet zodat haar geest vrij blijft. Floor haalt het beeld naar voren van Kongshi die in haar badhuis elke avond zorgvuldig de handdoeken vouwt: de wijsheid zit in alledaagse zaken. Als jouw zenbeoefening niet in de Albert Heijn tot uitdrukking komt, dan heeft het niet veel nut. Het zou goed zijn voor de wereld als we ons richten op het handdoeken vouwen in plaats van op de opvallende dingen zoals een pamflet. Het onzichtbare weefsel is van evenveel waarde als het zichtbare.
Oefenen in wijsheid
We zijn geneigd een boeddhabeeld ‘heilig’ te vinden en een handdoek niet. We krijgen lof toegezwaaid voor onze kookkunsten en niet voor de afwas. De uitnodiging is bij jezelf te ontdekken wanneer je onderscheid maakt tussen zaken die toch beide noodzakelijk zijn. Een oefensuggestie: doe iedere dag een huishoudelijk klusje en schrijf er een gedicht over.
Het verhaal van Kongshi
Ik ben Zhidong, geboren in 1050 in China. Zhidong is de naam die mijn ouders mij gegeven hebben. Later in mijn leven heb ik nog andere namen gekregen. Je kunt me ook kennen als Kongshi Daoren of Weiju, de naam die ik uiteindelijk kreeg toen ik gewijd werd als non.
Ik ben geboren in een gegoede familie. Mijn vader is een ambtenaar met een goede positie. Mijn broer heeft een goede opleiding genoten. Mijn moeder is breed geïnteresseerd en zeer belezen, over mijn moeder zullen de mensen na mij niet veel te weten komen. Ze zorgde voor ons.
Ik ben de oudere schoonzus van Miaozong. Zij zal veel van zich laat horen als groot zenleraar. Misschien maak ook ik haar pad mee mogelijk.
Zolang ik me kan herinneren ben ik geïnteresseerd in het boeddhisme.
Voor de eer en positie van mijn familie heeft mijn vader een huwelijk voor mij gearrangeerd met een goede partij, de kleinzoon van een minister, met zelf ook goede vooruitzichten. Ik wilde dit huwelijk niet en het werd geen succes. De feestjes met glitter en glamour en het politieke gekonkel liggen mij niet. Na een paar jaar heb ik mijn man gevraagd me te laten gaan. Als hij wilde konden we zelfs scheiden, ook al zou dat voor mij en mijn familie meer schande geven. Hij liet me gaan.
Ik vroeg mijn vader: sta mij toe dat ik gewijd word als non. Ik wil mijn leven geven aan de studie en beoefening van boeddhisme.
Mijn vader weigerde. Omdat hij mij thuis wil, voor de zorg voor hem en mijn moeder, maar ook omdat hij ziet dat er veel corruptie is in de kloosters. Er zijn kloosters die vooral op winst uit zijn, die certificaten van verlichting verkopen waardoor boeddhisme steeds meer in een slecht daglicht komt te staan.
Ik heb mij erbij neergelegd. Er zijn meer mensen als ik, vrouwen en mannen, die graag hun leven zouden wijden aan het boeddhisme maar niet in een klooster kunnen leven. Ze noemen ons DaoRen – mensen van de weg. Vanaf nu noem ik mij Kongshi (lege kamer) Daoren. Ik beoefen de weg, thuis, in de alledaagsheid van mijn bestaan. Ik zorg voor mijn ouders en het huishouden. En, ik laat mij inspireren door de boeddhistische teksten die ik steeds weer herlees. Ik leef zo eenvoudig mogelijk en volg een ritme. Als ik niet naar het klooster kan, dan komt het klooster naar mij.
Een van de teksten die ik steeds weer herlees zijn een paar regels uit de contemplatie van de dharmadhata:
“Een sluit alles in en gaat in alles op. Alles sluit een in en gaat in een op; een sluit een in en gaat in een op; alles sluit alles in en gaat in alles op. Zij doordringen elkaar zonder enige hinder.”
Deze regels zijn steeds bij me. Ze doen me denken aan een mozaïekvloer die ik als kind zag. Een eindeloze afwisseling van stukjes gekleurde tegel. Als er één beweegt dan moeten ze allemaal meebewegen. Ik stel mij de wereld voor als een groot mozaïek. De tegel waarop ik zelf sta kan ik goed voelen bewegen. Dat brengt alle andere tegels in beweging. Zelfs die buiten mijn gezichtsveld.
Alles wat ik doe brengt het hele universum in beweging.
Mijn inzicht heb ik geprobeerd onder woorden te brengen. Luister:
Materie en zelf zijn afwezig in hun tegenstelling
Zoals ook ontelbare spiegels hetzelfde zijn.
Gastheer en gast te laten stralen
dring ik door in de ware afstamming van helder inzicht.
Een compact corpus omvat de veelzijdige leer,
besloten in het net van Indra.
Onuitputtelijk, verblijft de een na de ander,
bewegend of onbewogen, precies hetzelfde.
Na jaren, ik ben niet meer jong maar zeker ook nog niet oud, zijn mijn ouders overleden. Ik val nu onder de verantwoordelijkheid van mijn broer. Ik vroeg hem: laat mij gaan zodat ik mij tot non kan laten wijden. Hij zei: jouw plaats is aan mijn zijde. Nee.
Mijn broer, inmiddels zelf een hoge ambtenaar wordt overgeplaatst naar een andere regio in China. Ik heb geen andere keus dan met hem mee te verhuizen.
In 1111 overlijdt mijn broer. 61 jaar ben ik. Nu ben ik een vrouw zonder man die verantwoordelijk voor mij is. Nu ben ik een vrouw met eigen middelen – ik heb geld geërfd. Nu kan ik het pad volgen dat ik mij het liefste wens.
Reflectie 1
Op dit punt houdt Floor pauze in het verhaal en geeft je de gelegenheid om jezelf de vraag te stellen: Wat is de wijsheid van Kongshi? Schrijf eerst je eigen antwoorden op voor je hier verder leest. Dit zijn enkele inzichten die werden gedeeld:
• Wachten, maar niet stilstaan.
• Als ik niet naar het klooster mag, komt het klooster maar naar mij.
• Innerlijke drive, niet opgeven.
• Het boeddhisme beoefenen kan altijd en overal.
• Durf je eigen leven te leiden, maak je eigen verhaal.
• Accepteer wat je niet kunt veranderen, maar blijf je eigen weg volgen.
• Je bent zelf de weg.
• Voor wijsheid heb je geen waarheid nodig.
• Zijn er niet verschillende waarheden?
• Alles omvat alles, alles is verbonden, ook de tijd en het boeddhisme.
• Omwegen kunnen ook prachtig zijn.
Vanuit de plaats waar ik me nu bevind heb ik mij beraden. Ik woon in de nabijheid van een zenklooster, van meester Sixin Wuxin. Ik ben naar hem gaan luisteren. Hij heeft mij uitgenodigd om iedere dag te komen luisteren. We zijn in gesprek –wenkbrauw tegen wenkbrauw -. Hij daagt mijn begrip uit en ik kan mij bij hem volledig laten zien.
We schrijven gedichten voor elkaar om elkaar te inspireren en ons inzicht te scherpen. Ik zeg over mijn leraar dat hij kleuren ziet met zijn oren en geluiden hoort met zijn ogen.
Steeds meer ervaar ik de wereld als het mozaïek dat ik als kind zag. Het mozaïek dat ik als jonge vrouw begreep. Alles is met alles verbonden. De plaats waar ik sta bepaalt hoe ik de wereld zie en ervaar.
Ik zeg:
Ikzelf schep het universum.
Ik zeg:
Ikzelf hef het universum op.
Ik schrijf een gedicht om mijn inzichten naar mijn leraar te brengen.
Zelf en ander zijn nooit verschillend
De 10.000 dingen in de wereld zijn reflecties.
Stralend, vol, bevatten ze beginsel en beoefening,
Volledig ervaren, gevuld met het absolute.
Ieder enkel ding omvat al het andere,
Alles is met alles verbonden,
Dit gaat laag op laag door zonder einde -
Bewegend, nog altijd, het stopt nooit, hoe wij vervlochten zijn
Mijn leraar erkent mijn inzichten. Ik mag mij zenmeester noemen.
Ik verlaat de plaats nabij het klooster waar mijn inzichten zich zo hebben verdiept. Ook mijn leraar verlaat ik. Onze geesten zijn zo vervlochten dat hij altijd met me meereist.
In de buurt van een ander klooster ga ik wonen en ik open daar een badhuis. Het badhuis sier ik op met portretten van beroemde beoefenaars van zen, zoals Lingzhao en haar vader Pang, leken van zen zoals ik.
Ik hang een gedicht op bij de poort van het badhuis:
Niets bestaat, niet eens vuil, waarom ga je dus in bad?
Niet eens het kleinste stofje vuil – waar zou het vandaan moeten komen?
Zeg iets dat waar is, dan kun je dit bad betreden.
Wanneer de oeroude geesten alleen je rug kunnen schrobben,
hoe kan ik, de oprichtster, je geest dan rein maken?
Wanneer je vrij van vuil wilt zijn,
zou je je eerst zo moeten inspannen
dat je over je hele lichaam zweet.
Men zegt dat water vuil kan afwassen,
doch hoe kunnen mensen inzien
dat ook het water zelf vuil is?
Zelfs al wis je het verschil tussen water en vuil plotseling weg,
dan moet je dat allemaal toch afwassen, wanneer je dit badhuis betreedt.
Ik heb er lol in. Ik schrijf gedichten om mijn inzichten te verwoorden en om de bezoekers van mijn badhuis te prikkelen, te porren en te plezieren. Sommige zie ik oprecht genieten van de gedichten en stellen mij vragen. Anderen voelen zich verheven, opvallend vaak de jonge monniken uit het klooster van hiernaast. Zij mediteren de hele dag. Alsof de wijsheid dan vanzelf komt.
Inmiddels heb ik assistenten voor de massages en het schoonmaken. Zelf was ik iedere avond de handdoeken en vouw ze daarna zorgvuldig op. In de avonduren schrijf ik aan mijn pamflet. Hoe mijn inzicht is gegroeid. Hoe in dit leven, in dit ene alles besloten ligt wat mogelijk is. Als kind wilde ik non worden, nu ben ik alles, en meer wat dat had kunnen zijn. Het pamflet heb ik aan mijn oude leraar gestuurd. Hij schreef dat hij onder de indruk is en het heeft laten kopiëren en verspreiden. Mijn tegel roert zich.
Eindelijk, oud en stram, heb ik besloten in een klooster te gaan wonen en mij tot non te laten wijden. Het is grappig, in het badhuis herkende men mij niet als meester, nu, hier als oude non komen ze naar me toe met vragen. Ik deel mijn wijsheid graag met ze. Dat deed ik altijd al. En ’s avonds, dan vouw ik mijn gewaden op als waren het de handdoeken. Wat is er eigenlijk veranderd?
In 1124 ga ik dood.
Mijn gewaden laat ik mooi opgevouwen achter en ik laat het pamflet ‘Over het verhelderen van de geest’ achter. Ik heb mijn tegel bewogen.
Reflectie 2
Wat is mijn wijsheid? Wat haal ik hieruit? Weer een greep uit de reacties:
• Handdoeken vouwen of een pamflet schrijven?
• Alles is verbonden met alles
• Wijsheid zit in alledaagse zaken
• Beweeg je met aandacht waar je ook bent
• De valkuil van een monnik: de spreuken in het badhuis niet zien
• Ik heb er lol in.
Bronnen
Women of the way; Discovering 2500 years of buddhist wisdom
Sally Tisdale
Het verborgen licht; Verhalen van 25 eeuwen verlichte vrouwen
Samengesteld door Florence Caplow and Susan Moon
Zen women; Beyond tea ladies, iron maidens and macho masters
Grace Schireson
Info en aanmelding:
Nieuwe data zenfilosofiecursus door Rients Ritskes, start wo. 12 mei
In Memoriam: Ton Lathouwers
Arjen oefent compassie Help hem als je wilt
Interview Anne Peters: ‘veerkracht en flexibiliteit, dat is waar zen om draait.’
Meditatie in plaats van Medicatie
Zentuinen studiereis begonnen
Kandinsky ontroert