ZenActueel:
Iedere dag inspiratie voor een zenvol leven
© Rients
Wat zegt Bodhidharma mij
Jeannette Vos,
Zen.nl Rotterdam-Zuid
Toen ik twee jaar geleden voor het eerst in Rotterdam-Zuid de zendo binnenkwam viel mij, naast de rust die deze ruimte uitstraalde, de zwart-wit tekening op van een figuur met een opvallend gezicht. Wat me opviel was zijn woeste gelaatsuitdrukking en zijn grote ogen. Ik vond het niet meteen een afbeelding die prettig was om naar te kijken. Nu ik de
zenfilosofiecolleges van
Rients Ritskes heb gevolgd, die ik zeer de moeite waard vond, heb ik mezelf als opdracht gegeven om te proberen te volgende vragen te beantwoorden. Wie was Bodhidharma en wat kan ik van hem leren?
Bodhidharma in de zentraditie
In het boek van -
Leer denken wat je wilt denken - lees ik dat Bodhidharma te boek staat als de eerste zenmeester en achting geniet als een heel wijs mens, een meester die streng kijkt om zijn studenten aan te moedigen om serieus werk te maken van hun leven. In 500 voor Christus stichtte hij de eerste zenschool – de Shaolin-tempel. Om zijn tempel tegen struikrovers te verdedigen leerde hij de monniken vechtsporten (Kungfu). Michel Dijkstra beschrijft in zijn boek
Zenboeddhisme dat het leven van Bodhidharma een groot mysterie is. Binnen de traditie geldt de meester als het model van de ideale beoefenaar; het feit dat hij wel of niet bestond doet daar niets aan af. Dankzij zijn onverzettelijke houding en zijn ijver om Boeddha`s leer van India naar China te verspreiden, is Bodhidharma de grote held van de Chinese zenbeweging. Zijn levensverhaal en preken zijn een of twee eeuwen na zijn leven opgetekend. Zijn leer is uniek en alles wat we dagelijks doen wordt door hem voor het eerst als zenbeoefening bestempeld.
Bodhidharma’s jeugd
Bodhidharma zou de derde zoon zijn geweest van een Indiase vorst. Hij wordt de leerling van de monnik Prajnatura. Deze vertelt Bodhidharma dat hij, Prajnatura, in een afstammingslijn staat die direct terug gaat tot de Boeddha zelf. De meesters van deze lijn geven de kern van hun leer – de verlichtingsgeest - woordloos en van hart tot hart aan hun leerlingen door. Als Bodhidharma voldoende getraind is geeft Prajnatura op zijn beurt de verlichtingsgeest door aan Bodhidharma. Door dit te symboliseren geeft Prajnatura zijn mantel en etenskom aan Bodhidharma. Prajnatura geeft hem een missie mee: hij moet de boeddhistische leer in China verspreiden.
Bodhidharma in China
Begin 6e eeuw voor Christus zeilt Bodhidharma, 35 jaar oud, naar China en vestigt zich in de nabijheid van Kanton. Keizer Wu van China, een belangrijke beschermheer van het boeddhisme, vraagt aan Bodhidharma wat zijn inspanningen (zoals
het bouwen van boeddhistische tempels, sponsoren en het inwijden van
nonnen en monniken) hem opleveren voor het verkrijgen van een goed karma. Tot verbijstering van keizer Wu antwoordt Bodhidharma; “helemaal niets“. In hun korte gesprek wordt de visie van Bodhidharma duidelijk: het enige wat de mens kan doen is inzicht verkrijgen in het mysterie. De leegte vormt de ware aard van de realiteit. Deze leegte is onvatbaar en gaat het menselijk denken in tegenstellingen te boven. Omdat de onvatbare leegte tevens de ware aard van Bodhidharma vormt kan hij de keizer op diens vraag wie Bodhidharma is alleen het antwoord geven: “ik weet het niet “. Vanwege de ruzieachtige sfeer die hierdoor is ontstaan vertrekt Bodhidharma naar het Noorden en vestigt zich bij de Shaolin tempel, waar hij negen jaar onafgebroken mediteert, starend naar een muur. Na deze negen jaren krijgt hij heimwee naar India. Aan zijn trouwe leerling Huike, die begrepen heeft dat de hoogste waarheid in zwijgen ervaren wordt, laat hij zijn spirituele erfenis met een gerust hart achter. Bodhidharma`s beeltenis wordt vaak geschilderd met een kale schedel, een woeste baard en donkere, diepliggende ogen, hij kwam namelijk uit het “barbaarse “India.
Bodhidharma’s leer
Hoewel volgens Bodhidharma zen een leer is die zich rechtstreeks tot de geest van de beoefenaar richt, zijn er toch enkele geschriften aan hem toegeschreven: Traktaat over de twee Ingangen en Vier oefeningen.
Deze vier oefeningen zijn:
1.
Onrecht verdragen
Hierbij stelde Rients tijdens zijn college dat het belangrijk is te zien dat onrecht een universeel gegeven is.
2.
Aanpassen aan de omstandigheden
3.
Niet zoeken
Volgens Rients is dit waarschijnlijk beter te vertalen als niet-verwachten. Het hebben van de juiste intentie is wel belangrijk. Verwacht niets wat er niet is in dit moment, zodat je steeds spontaan kunt reageren
4. De dharma beoefenen dat wil zeggen, het volgen van het achtvoudige pad en de Zen.nl versie van het achtvoudige pad is:
1. Doe je best en alles met aandacht
2. Ontwikkel het juiste inzicht
3. Ontwikkel de juiste intentie
4. Spreek aandachtig
5. Doe het juiste
6. Verdien je geld op een goede manier
7. Mediteer regelmatig
8. Ontwikkel je concentratievermogen.
Nieuwe zenfilosofiecursus door Floor Gessho Rikken, start do. 18 maart
Nieuwe data zenfilosofiecursus door Rients Ritskes, start wo. 12 mei
Doorgronden van non-dualisme
Het opgeven van dualistisch denken leidt volgens Bodhidharma tot een verhoogde gevoeligheid en openheid voor het leven waardoor de mens juist en adequaat op elke situatie kan reageren. Probeer geen oordelend standpunt in te nemen, niet te denken in tegenstellingen. Alles is onlosmakelijk met elkaar verbonden, ten diepste bestaat er geen verschil tussen ik en de anderen. Alle dingen, hoe verschillend ze ook lijken, bezitten de ware aard. Dit inzicht maakt een einde aan alle onwetendheid.
De hoogste waarheid kan niet met woorden of gedachten worden bevat, ze wordt in zwijgen gerealiseerd. Als ik door de natuur wandel en bevangen wordt door de schoonheid en de stilte van dat moment kan ik later deze ervaring nooit volledig in woorden weergeven. Hoeveel moeilijker is het dan om een ervaring van een hogere waarheid of mysterie van het leven uit te kunnen drukken met woorden. Omdat verlichting een ongrijpbaar karakter heeft, is het streven naar verlichting volgens Bodhidharma dan ook zinloos.
Zelf blijf ik het ongelooflijk lastig vinden om dit non-dualisme echt goed te doorgronden en heb mezelf beloofd heb om het boek
Non-dualiteit in de praktijk van Rients Ritskes aan te schaffen en grondig te gaan bestuderen.
Bewustworden van bubbels
Het is belangrijk dat de mens zich van zijn vooroordelen probeert te ontdoen en zijn egocentrische manier van leven op te geven. Een bepaalde handeling beïnvloedt niet alleen je eigen leven, maar ook die van anderen om je heen. Tijdens zenmeditatie leren we persoonlijke bubbels te observeren (zonder in oordelen te schieten )en de bijbehorende gedachten en gevoelens onder ogen te zien zodat ze langzaam afnemen en er daardoor steeds meer ruimte komt om met aandacht in het Nu te zijn. Het valt me niet altijd mee om me bewust te worden van mijn bubbels en de schaduwkanten van mezelf. Tegelijkertijd ervaar ik dat ik eerlijker en opener mijn zelfbeeld onder ogen zie, en mijn blinde vlekken zie die ik voorheen niet had onderkend.
Verantwoordelijkheid nemen
Je bent zelf verantwoordelijk voor je leven. Neem zelf verantwoordelijkheid om op een vervelende situatie te reageren. Ik lees hierin ook ‘kom uit je slachtofferrol’ en ‘accepteer of verander de situatie’. Bodhidharma had een enorme hekel aan mensen die voortdurend aan het klagen waren en anderen de schuld gaven (bijvoorbeeld bij een slechte relatie of een vervelende baan ). Zelf word ik ook kregelig van mensen die vooral het negatieve benadrukken en ergens over door blijven zeuren. Ik bemerk dat ik onder meer door mijn zenbeoefening bewuster kijk naar mijn leven en wat ik daarin belangrijk vind om te doen of te laten.
Bodhidharma heeft het belang van leraren geïnstitutionaliseerd.
Ik ervaar de lessen bij Hanneke van
Rotterdam-Zuid en Zen.nl als een verrijking in mijn leven. Een uitspraak van Bodhidharma is: "Wanneer je een boeddha of bodhisattva ziet en je eerbied voor hem voelt, degradeer je jezelf tot het rijk van de stervelingen." De volgende keer als ik de zendo binnenkom zal ik Bodhidharma een knipoog geven, het voelt voor mij goed om meer kennis genomen te hebben van deze daadkrachtige en bijzondere zenmeester.
Bronvermelding:
Leer denken wat je wilt denken van Rients Ritskes.
Hand-out behorende bij de cursus zenfilosofie en cursus zenfilosofie van Rients Ritskes.
Zenboeddhisme van Michel Dijkstra
Zen – de weg naar innerlijke vrede Eric Chaline
Info en aanmelding:
Nieuwe zenfilosofiecursus door Floor Gessho Rikken, start do. 18 maart
Nieuwe data zenfilosofiecursus door Rients Ritskes, start wo. 12 mei
Interview zenleraar Walter Jacobs
Van hernia tot zen
Wat is angst en hoe er mee om te gaan
Ik geloof dat ook kinderen behoefte hebben aan momenten van rust en zelfreflectie
Experiment: Zie alles als een droom
Door zen heb ik ingezien dat het leven draait om de verbindingen die je maakt