ZenActueel:
Iedere dag inspiratie voor een zenvol leven
Verlicht door eerste koan
Léon Kluijtmans,
Zen.nl Utrecht
Léon sloeg zich al worstelend in drie jaar door de eerste koan. Maar hij durft wel te stellen dat deze zoektocht en zijn antwoord zijn leven veranderde. Hier zijn verslag.
Een emmer zonder bodem
Ruim drie jaar geleden kreeg ik mijn eerste
koan. Wat is de waarde van een emmer zonder bodem? Vol goede moed en enthousiasme ging ik aan de slag. Nieuwsgierig naar hét goede antwoord en naar alle andere antwoorden die ik zelf ging verzinnen.
Tijdens meditatie en daarbuiten probeerde ik de vraag te kraken en een oplossing te bedenken. Dit leidde echter alleen maar tot frustratie. De antwoorden die ik kon bedenken waren niet creatief en boden geen inzicht. Ook al wist ik dat het de bedoeling was van koans om je te laten inzien dat “bedenken” gelimiteerd is, en dat creativiteit en spontaniteit een andere oorsprong hebben dan het cognitieve denken, zorgde het begrijpen hiervan er nog niet voor dat ik daarmee ook wist hoe het wél zou lukken.
Spontaniteit afdwingen
Ik ging op zoek naar spontaniteit en wilde per direct spontane antwoorden! Maar spontaniteit afdwingen leidt alleen maar tot frustratie.
Naast dat het voor mij onbekend terrein was om dingen niet te bedenken, waren er nog meer obstakels. Hoe ik naar de koan keek zorgde er ook voor dat het moeilijk was om me te ontwikkelen. Ik zag, zonder me er direct bewust van te zijn, de opdracht ook als een mijlpaal, een mooi moment om mezelf te onderscheiden als iemand die de koan-antwoorden zo uit zijn mouw schudt. De wens om de koan te hebben opgelost, werd groter dan de wil om daadwerkelijk met de koan aan de slag te gaan.
De eerste antwoorden die in mij opkwamen waren dan ook heel basaal. Totdat er opeens tijdens de meditatie, waarin ik niets forceerde, zich spontaan een antwoord aandiende.
Een emmer zonder bodem draagt alles wat je nodig hebt
Nog steeds ben ik aan dit mysterieuze antwoord gehecht. Het representeert mijn ego, hoe ik wil dat anderen mij zien. Een poëtisch en mysterieus antwoord, dat op het eerste gezicht al interessant is, maar dat ook uitleg vereist om echt begrepen te kunnen worden.
Bij het presenteren van mijn antwoord kreeg ik te horen dat het een mooi antwoord was, maar dat ik verder moest zoeken naar hét antwoord. Ik wist dat ik afstand moest nemen van dit antwoord om verder te komen, maar dat was nog niet zo makkelijk. Bij mijn eigen antwoord was ik in controle, ik wist wat er mee bedoeld werd en welke lessen er in verwerkt waren.
Het proces van loslaten en opnieuw beginnen frustreerde zo dat ik de hele koanstudie had bevroren. Niettemin, zat het nog altijd in mijn achterhoofd en deed ik verschillende pogingen om er weer mee te beginnen, maar het duurde zeker anderhalf jaar voordat ik in meditatie weer echt met koans bezig durfde. Ik kon eindelijk weer vrij in meditatie met de koan aan de slag, maar het antwoord kwam pas in me op tijdens het gesprek met Peter van Beukelen, mijn zenmeester.
Ervaring met in het moment aanwezig zijn
Op het moment dat ik het antwoord op de koan had gevonden ervoer ik iets bijzonders. Ik voelde me toen aanwezig zoals ik me misschien nog nooit eerder in het moment aanwezig had gevoeld. Ik ervoer deze aanwezigheid meteen als een heel waardevol moment en ook al was het gevoel van diepe verbondenheid vluchtig, ik was er een hele week van onder de indruk. Ik durf nu zelfs te zeggen dat er een blijvende verandering heeft plaatsgevonden.
In veel zenliteratuur gaat het over “dit moment”, en op cognitief niveau kon ik dit al goed begrijpen. En vóór het koanantwoord heb ik ook zeker momenten gehad waarin ik me volledig aanwezig in het moment voelde. Maar om de een of andere reden voelde het dit keer toch anders, misschien ook wel specialer. Misschien heeft het met de manier waarop ik in het moment belandde te maken. Ik probeer niet te veel te begrijpen wat er gebeurde, maar meer te zoeken hoe ik vaker volledig aanwezig kan zijn.
Oordeel over hoe ik er gekomen ben
Het oplossen van de koan is anders verlopen dan ik had gedacht. In mijn verwachtingen zou ik het antwoord vinden in meditatie, of wanneer ik er niet direct naar op zoek was, bijvoorbeeld onder de douche of op de fiets.
Maar het gebeurde in een gesprek met mijn opleider. Dit intieme moment van samen echt aanwezig zijn werd beëindigd door mijn oordeel over hoe ik er gekomen was. Gelukkig kon ik dit oordeel al snel loslaten en geniet ik nog vaak van mijn herinnering aan dit moment.
Een emmer die ik altijd meeneem
Mijn eerste koan is toch echt een mijlpaal geworden. Maar om andere redenen dan die ik van tevoren bedacht had. Van tevoren zag ik de mijlpaal vooral als iets waaraan anderen konden meten hoe ver ik was. Nu is het een mijlpaal geworden omdat het voor mijzelf mijn persoonlijke groei symboliseert. De veerkracht die zenmeditatie mij heeft bijgebracht zorgde ervoor dat ik uiteindelijk de weggelegde koan weer kon oppakken. Ook zijn mijn oordelen over hoe goed en hoe snel ik de koan heb opgelost een veel kleinere rol gaan spelen dan dat ze deden tijdens mijn studie of sportbeoefening. Deze persoonlijke overwinning zorgt ervoor dat wanneer ik weer oordelen heb over mijn eigen handelen, of wanneer ik onzeker ben over mijn kunde, ik aan een moment kan terugdenken waar ik volledig aanwezig durfde te zijn. Wat moed, doorzettingsvermogen, veerkracht en verbinding vereiste om te bereiken. Op deze manier helpt deze ervaring mij om op moeilijke momenten toch door te zetten.
De op het eerste oog onnozele vraag, wat is de waarde van een emmer zonder bodem? Heeft zich bij mij ontvouwd tot een fantastische leerweg, en heeft me in een glimp laten zien wat ik daadwerkelijk belangrijk vind in mijn leven.
Interview zenleraar Walter Jacobs
Van hernia tot zen
Wat is angst en hoe er mee om te gaan
Ik geloof dat ook kinderen behoefte hebben aan momenten van rust en zelfreflectie
Experiment: Zie alles als een droom
Door zen heb ik ingezien dat het leven draait om de verbindingen die je maakt