ZenActueel:
Iedere dag inspiratie voor een zenvol leven
De stilte van zenmeditatie kan de hemel en de hel tegelijk zijn
Djuna Spreksel / Trouw 27 september 2021
De weg tot boeddhistische zenmeester is lang, en maar zelden worden er nieuwe meesters geïnitieerd. Nederland krijgt er in één klap tien bij.
Uit een de deur van een achterkamertje in de Sint Stevenskerk in Nijmegen stappen tien aankomend zenmeesters naar buiten. Het geroezemoes onder de honderden aanwezigen in de kerk verstomd direct, waarop de zenmeesters een
sutra (boeddhistische mantra) inzetten en achter elkaar naar een klein podium middenin de kerk lopen.
Het reciteren van de klanken echoot in de hoge, witte ruimte. Alle meesters dragen een zijden
rakusu, een traditioneel kledingstuk voor Japanse zenmeesters. De meesters houden een aanvaardingstoespraak en ontvangen daarna traditiegetrouw de hoshi: een heilige boeddhistische kwast waarmee men in India vroeger dieren van de weg veegde, om te voorkomen dat ze gedood zouden worden.
Daarmee werd er gisteren in Nijmegen geschiedenis geschreven: een benoeming tot boeddhistische zenmeester is op zichzelf al uitzonderlijk, maar nog nooit eerder in Nederland werden er tien tegelijkertijd benoemd, zegt Rients Ritskes. Hij begon in 1989 in zijn eentje met Zen.nl in een Utrechtse werfkelder. Daar gaf hij meditatielessen en -cursussen volgens de Rinzai-traditie, een van de drie grote zenstromingen in Japan. Zen.nl is in de loop der jaren flink gegroeid, en heeft in vrijwel iedere grote stad in Nederland inmiddels een lokale afdeling.
Dat er nu tien meesters tegelijkertijd benoemd worden, komt door een samenkomst van omstandigheden, geeft Ritskes aan. “Vanwege corona hebben we heel lang gewacht. En het leek ons leuk: zenmeester worden is een feestelijke gebeurtenis. Dat de kerk nu helemaal vol zit, draagt daar aan bij. Bovendien hebben deze mensen een groot deel van hun pad samen afgelegd.”
De weg naar zenmeester is volgens Ritskes een lange. Wie écht gegrepen is door Japanse zenmeditatie, kan uiteindelijk kiezen voor een deeltijdopleiding tot zenleraar. Dat betekent dat zij zelf zenleraren mogen gaan opleiden. De meesten die vandaag worden benoemd, zijn minstens dertig jaar bezig met Japanse zenmeditatie. “Je moet volhardend en toegewijd zijn om meester te worden,” zegt Ritskes. “En bovenal gemotiveerd om ánderen te faciliteren in hun ontwikkeling.”
Onder hen is Floor Rikken (54). Jaren geleden werd ze gegrepen door zenmeditatie, toen ze een weekend mediteren voor beginners volgde. Inmiddels leidt ze de afdeling van Zen.nl in Utrecht. “Destijds was het weekend een gok,” zegt Rikken. “De stilte die je opzoekt in zenmeditatie was voor mij in het begin de hemel en de hel tegelijkertijd. Maar ik dacht ook: bestaat dit echt? Ik wil méér, al is het zwaar. Het voelde alsof ik mijn hele leven dorst had gehad, en nu pas leerde hoe ik moest drinken.”
Waar aankomend zenleraren een officieel examen afleggen, geldt dat niet voor het kleine aantal dat uiteindelijk zenmeester wordt. “Het is vooral een kwestie van veel doen, en van je als leraar blijven ontwikkelen en anderen begeleiden op hun pad. Op een gegeven moment ben je er klaar voor. Maar zenmeester worden is geen eindstation, dat bestaat niet in de zentraditie,” aldus Rikken.
Ook Arthur Nieuwendijk (57) wordt benoemd. Toen hij in een burn-out belandde en voor zijn gevoel alles had geprobeerd om erbovenop te komen, schreef hij zich in voor een les zenmeditatie. “Dat deed ik vanuit het idee: baadt het niet, dan schaadt het niet. Toen ik op dat kussentje ging zitten, voelde het als thuiskomen,” zegt Nieuwendijk met een kalme, ontspannen stem. “Ik ging me direct afvragen hoe ik mijn leven zo kon inrichten dat ik de stilte kon blijven opzoeken. En ik had geen idee dat ik ook zenleraar kon worden. Dat was een mooie manier om toegewijd te blijven.”
Inmiddels is Nieuwenhuizen volledig genezen van zijn burnout en full-time zenmeester. Wat hij het mooiste vindt aan zijn werk? “Dat ik steeds opnieuw echte verbinding zoek met andere mensen, en die ook vind. De inzichten die we onderweg, via de stilte, samen opdoen. Daar groei ik als meester ook weer van.”
Van hernia tot zen
Wat is angst en hoe er mee om te gaan
Ik geloof dat ook kinderen behoefte hebben aan momenten van rust en zelfreflectie
Experiment: Zie alles als een droom
Door zen heb ik ingezien dat het leven draait om de verbindingen die je maakt
Recensie Nexus van Yuval Noah Harari