ZenActueel:
Iedere dag inspiratie voor een zenvol leven
Foto © Rients
Zen & christendom
deel 2
Jan Brok,
Zen.nl Tilburg
In 2015 ben ik begonnen met zen, dat was vlak na mijn opleiding als theoloog en werk in het onderwijs en het pastoraat binnen de RK kerk. Al tijdens de
introductiecursus wist ik: dit past bij mij. Hoe kan het dat ik aangetrokken ben tot twee heel verschillende, levensbeschouwelijke tradities? Ze hebben ook overeenkomsten. De basis van beide is namelijk dezelfde oorspronkelijke, existentiële bewustzijnservaring van ‘volledigheid’.
Klik hier voor deel 1
Cirkelen om het mysterie
In die oorspronkelijke religieuze ervaring dient zich ‘ultieme werkelijkheid’ aan, die door zen en het christendom echter anders geduid wordt vanuit ieders eigen betekeniskader. Zen doet dat in termen van verlichting, de (niet-persoonlijke) boeddhanatuur, het absolute; het christendom spreekt over openbaring, een (persoonlijke) God, genade. Maar gemeenschappelijk bij beide is dat die ongrijpbare ultieme werkelijkheid zich aandient als iets wat ons overkomt. We proberen het in onze taal te vangen om te kunnen communiceren maar dat lukt nooit adequaat. De mystieke traditie in het christendom was zich, net als de zentraditie, goed bewust van het niet-kunnen-weten en het niet-kunnen-denken van dat ongrijpbare mysteriemoment in de religieuze ervaring. In zen spreken we over de stilte en de leegte. Christelijke mystici en zenmeesters hoeden zich ervoor om van die leegte voortijdig een volheid te maken. Beter is het te spreken over een heldere leegte, of over een mystieke reserve die blijft inspireren en oriënteren. Het blijft een cirkelen om de leegte. Want zo gauw we ons dat bijzondere ervaringsmoment bewust worden, zijn we het al kwijt en vervallen we in denken en spreken. Het mysterie is niet in woorden te denken, wel te ervaren.
Piekervaring en het alledaagse leven
Een piekervaring is iets bijzonders, een doorbraakmoment waarbij alle grenzen even verdwijnen en je je één voelt worden met alles. De hindernis tussen mijzelf en de ander was (even) opgeheven. Het gevaar is dat het een doel wordt om naar te streven. Maar het leven gaat verder, de kinderen moeten eten en drinken krijgen, verschoond worden en de afwas wacht ook nog. Beslissend is hoe die oorspronkelijke eenheidservaring doorwerkt en vertaald wordt in het leven van alledag. Zowel in zen als in het christendom wordt haar potentie gewaardeerd als prikkel en inspiratie voor een verandering in je karakter en als motivatie voor je leven. Het geeft een voorproefje van een niet-dualistische denkwijze. Het één-zijn met het groente-snijden is niet zo spectaculair als het één worden met de natuur tijdens een wandeling in de bergen. Maar het doel is dat die eenheidservaring in het dagelijkse leven doorwerkt en geïntegreerd wordt. Zen vraagt om een kwalitatieve levenskunst, om de dingen met aandacht en toewijding te doen, hoor ik
Rients nog zeggen. In zentaal: de boer moet met de getemde os naar de markt toe! Zen is op de eerste plaats een praktijk, geen theorie. Datzelfde geldt voor het christendom. Eerst is er de geloofspraktijk, daarna en daarop volgt de theoretische reflectie. ‘Wie oprecht handelt, zoekt het licht op’ (Joh.3,21). Ook de woestijnvaders in Egypte (4e-5e eeuw) en de christelijke mystici wijzen daar voortdurend op. Godsdienst vraagt om zuiver, transparant handelen, om geloofwaardigheid en sociale bewogenheid. In het moment zelf van het alledaagse leven ervaar ik wie ik ten diepste ben en waar het om draait in mijn leven, als ik jou recht in de ogen kan kijken, als ik jou die kop thee aanreik. Daarin toont zich op dat moment de zin van mijn leven en wordt de werkelijkheid voor mij ineens waarheid.
Respecteer de verschillen
Alan Watts schreef ooit in navolging van de Engelse dichter William Blake dat alle religieuze tradities naar de top van dezelfde berg leiden. Hij lijkt te suggereren dat alle religies op hetzelfde neerkomen. Op het terrein van politiek en economie hoor je nooit iemand zo’n stelling verdedigen. Kapitalisme en communisme, democratie en monarchie zijn blijkbaar zo verschillend dat nadere uitleg overbodig is. Toch vinden nogal wat mensen dat hindoeïsme en islam, christendom en jodendom, boeddhisme en de Afrikaanse Yoruba-religie in essentie allemaal hetzelfde zijn, want achter de verschillen wenkt hetzelfde doel. Maar is dat dan het geloof in (één) God of veel meer het geloof in het Goede (ethische leefregels)? De opvatting dat alle religies één zijn, wordt door veel deskundigen thans verworpen, omdat je dan religie voornamelijk beziet vanuit haar uiterlijke kenmerken en functies. Bovendien, waar hebben we het eigenlijk allemaal over? Hoe vergelijk je de stille kracht of de diepste troost die zomaar opkomt uit het niets, met de term God uit de catechismus? Elke religieuze ervaring heeft haar eigen waarde, glans en geheim. Er zijn natuurlijk overeenkomsten maar daarom zijn de religies nog niet allemaal hetzelfde. Je moet ook recht doen aan de verschillen. Volgens Robert Aitken zijn er in het Westen twee soorten mensen die zich aangetrokken voelen tot zen. Er is een groep mensen die hun gevoel voor de westerse (vnl. joods-christelijk bepaalde) archetypen zijn kwijtgeraakt; vooral bij niet- of nauwelijks godsdienstige families. Dat heeft bij hen een vacuüm gecreëerd waardoor ze vrij makkelijk switchen naar een andere levensbeschouwing. De tweede groep personen wil bij hun eigen levensbeschouwing blijven maar is op zoek naar verdieping en verheldering. Daarvoor gebruiken ze methoden, beelden en verhalen uit zen. Ik reken me tot deze laatste groep. Zen maakt wakker wat in ons westers bewustzijn in slaap is gesukkeld. Het helpt mij om minder in mijn hoofd te zitten en meer te leven vanuit mijn hart en lijf. Het versterkt bij mij een meer ervaringsgerichte en verinnerlijkte wijze van leven en geloven.
Online cursus zenfilosofie start 2 december
De zenfilosofie heeft een geheel eigen benadering van de grote levensvragen als: 'wat is de zin van het leven', 'hoe geef je het goede leven vorm' en 'wat is goed en wat is kwaad?' In deze collegereeks maak je kennis met de grote denkers uit de zentraditie, van Mahakashapa tot en met de recente Kyoto school of philosophy.
| De cursus: | online op woensdagavond van 19.30 tot 21.00 uur (meer info over de inhoud zie: www.zen.nl/filosofie) |
| Data: |
collegereeks 1:
2, 9 en 16 december 2020 en 6, 13, 20 en 27 januari en 3 februari 2021
collegereeks 2:
12, 19, 26 mei en 2, 9, 16, 23 en 30 juni 2021 |
| De colleges: | zijn deels interactief en er is voldoende gelegenheid tot het stellen van vragen en er worden huiswerksuggesties gedaan. |
| Voorkennis: | niet vereist |
| Deelname: | €125,- en voor fulltime-studenten en cursisten van Zen.nl €95,-. |
| Inhalen: | de colleges zijn exclusief voor deelnemers aan de cursus tot zeven dagen na het college online terug te zien. |
| | |
| Aanmelding: | met onderstaande button |
| |
|
| |
|
Zenleraar Joke Batink vertelt: ‘Het leven is geen generale repetitie’
Felicitaties voor Arthur
Ingrid over haar cursus zenmeditatie
Zen, Rammstein en alles willen
Hoe besmettelijk bubbels zijn
Verantwoordelijk voor de ander?