ZenActueel:
Iedere dag inspiratie voor een zenvol leven
Zen, mediteren, kunst en de dood
Mediteren helpt om beter om te kunnen gaan met stress en andere uitdagingen in het leven. Mediteren is een hele zuivere vorm van reflectie op alles wat we doen en denken en is daardoor heel effectief. Het is zo zuiver omdat niemand iets toevoegt of afdoet aan je eigen denken en voelen. Toch kan het heel verrijkend zijn juist wel over uitdagingen te spreken, erover te schrijven of je erdoor te laten inspireren tot kunst. Zeker als het gaat over grote thema’s als sterven en doodgaan, voor veel mensen bewust of onbewust een van de grootste uitdagingen van het leven.
Kunstenaar Josje Schouten liet zich door deze grote uitdaging inspireren en zaterdag 11 januari vindt de opening plaats van de beeldende tentoonstelling ‘Mijn grafplaats’, in de Valkhofkapel Nijmegen. Elke zaterdag en zondag vanaf 11 t/m 25 januari kunnen bezoekers van 12.00-16.00 uur deze tentoonstelling bezoeken en in gesprek gaan met de beeldend kunstenaar. Josje schrijft over haar tentoonstelling het volgende:
“Creëren is voor mij van levensbelang, net zoals delen. Bij deze tentoonstelling heet ik u welkom bij mijn graf. Via deze beeldende installatie geef ik de onontkoombaarheid van de dood weer en wijs ik op de mogelijkheden tijdens het leven. Stelt u zich eens voor dat u zelf, of een dierbare, compleet onverwacht zou komen te overlijden. Mochten er dan nog onopgeloste en onuitgesproken kwesties achterblijven, dan is dat een gemiste kans voor beiden en misschien een last voor degene die nog verder leeft”.
Doorbreek het doodzwijgen
Schouten daagt bezoekers uit om het doodzwijgen te doorbreken, zodat ook in hun
leven belangrijke verbintenissen niet de kans krijgen tot doodbloeden. Zo hoopt zij duidelijk te maken dat kansen tijdens het leven genomen moeten worden. In lijn met Fernando Pessoa, een van de belangrijkste Portugese dichters uit de twintigste eeuw: “Niet de gedachte aan de dood zelf ervaar ik als zo pijnlijk, maar meer de gemiste kansen tijdens het leven. De ware tragiek van de dood zit vooral in het leven dat niet geleefd is.” Schouten wenst de bezoekers veel moed toe. Ook kunnen bezoekers als zij dit willen, plaatsnemen dan wel liggen op het graf.
Eerder verscheen in ZenActueel het volgende artikel over:
De kunst van het sterven is de kunst van het leven
Tijdens een van de zenlerarenopleidingsdag in 2019 was het thema : ‘Zen en de kunst van het sterven’.
Heleen Alders, een zenleraar in opleiding was daarbij aanwezig en schreef over haar gevoelens en een gesprek dat ze die dag voerde het volgende.
Hoe wil je sterven?
We lopen twee aan twee richting de Waal. Die ochtend hadden we gesproken over de dood. Over wat doodgaan is, waar je bent als dode en over het echt aanwezig kunnen zijn bij een stervende. Prachtig was het, hoewel de twee centrale vragen behoorlijk confronteerden.
Hoe zou je absoluut níet willen sterven? en
Hoe zou je het liefst (wél) willen sterven? De eerste vraag riep bij mij direct een afschuwelijk beeld op, waarin ik werd opgeslokt door een zee van vlammen – en nog veel erger, ik zag dat met mijn kinderen gebeuren. Ik was in tranen.
Dat echt nooit dus. Maar hoe zou ik dan het liefst wél willen sterven? Ik wilde beginnen met: als ik heel oud ben en: met mijn geliefden om me heen. Maar was dat werkelijk het eerlijke antwoord? Nee, want om eerlijk te zijn, sterven lijkt me zo erg nog niet. Wat een rust om niets meer te hoeven (zijn). Niet meer te hoeven worstelen met het leven. Niet meer te blijven zoeken naar wat de zin ervan is. En hoe ik zin aan mijn leven kan geven. De dood als een zoete slaap die nooit meer ophoudt.
Sombere gevoelens terwijl blij zijn de norm is
Op dit moment lees ik
De grenzen van mijn taal, een klein filosofisch onderzoek naar depressie, van Eva Meijer. De heldere manier waarop zij haar eigen ervaring woorden geeft, raakt me. Ze beschrijft hoe haar waarneming en gevoel veranderden als ze depressief is, en ze onderzoekt hoe mensen met terugkerende depressies als scheve bomen doorgroeien; niet hun hersenen, maar hun ziel verandert. Volgens Eva Meijer ervaart iemand in een depressie een verlies; daarom lijkt een depressie op rouw. Alleen slaat het verlies naar binnen, waardoor iemand die in een depressie zit, zich terugtrekt in het ego, wat leidt tot verlies van het ‘ik’. Je zou bijna zeggen: dat klinkt als de verlichting.
Praten over (mijn) sombere gevoelens is lastig. Dat doe je niet; blij zijn is de norm. En doe je het wel, dan is het vaak pijnlijk, hoe begripvol die ander ook probeert te reageren. Maar in hoeverre accepteer ik zelf mijn gevoelens? Sinds mijn veertiende ben ik vertrouwd met sombere gevoelens, dat is al bijna 25 jaar. Ik dacht altijd dat het aan mezelf lag en dat ik het dus moest oplossen. Veel therapie en training liggen daaraan ten grondslag. Tot ik werkelijk zo diep was gezonken, dat ik niet meer verder kon – het zoeken had een halte bereikt.
Eenmaal uit dit dal geklommen, wilde ik alleen nog maar zitten. Zo ontstond mijn zen-leven, bijna vijf jaar geleden. Sinds die tijd mag mijn sombere kant er meer zijn – maar nog wel alleen ín mij. Erover praten doe ik nauwelijks. En écht depressief ben ik evenmin, want ik functioneer goed, heb werk, een gezin en voel me lang niet altijd somber – dus wat zeur ik nou.
Een goed gesprek tussen twee zenleraren in opleiding
Terug naar het Papengas, waar we twee aan twee wandelen en spreken over de dood. Mijn gesprekspartner en ik kennen elkaar niet, dat was ook de bedoeling. We hebben ieder een kwartier om aan de ander te vertellen wat de dood voor ons betekent. Ik begin en vertel mijn verhaal. Als ik ben uitgesproken, zegt mijn gesprekspartner: ‘Ik heb eigenlijk precies hetzelfde verhaal’. En hij vertelt over hoe moeilijk hij het vindt zin te geven aan het leven, over zijn gevecht met het leven en de dood. We spreken over hoe moeilijk het is om dit te delen en over het gevoel van eenzaamheid dat gepaard gaat met depressieve gevoelens. Maar we spreken ook uit hoeveel kracht we krijgen door steeds weer voor het leven te kiezen en dat het belangrijk is onszelf te laten zien.
Ik ben dankbaar voor de bijzondere ontmoeting met deze onbekende. Ik ervaar hoe wonderlijk het is dat wij nu net elkaar troffen.
De volgende
zenlerarenopleidingsdag op zaterdag 7 maart gaat over zen en gezondheid. Deze dag is gratis voor zenleraren en zencoaches in opleiding en voor andere belangstellenden zijn er een beperkt aantal plaatsen beschikbaar. Voor informatie over de kosten en het programma, zie:
Zen, mediteren en gezondheid
Van hernia tot zen
Wat is angst en hoe er mee om te gaan
Ik geloof dat ook kinderen behoefte hebben aan momenten van rust en zelfreflectie
Experiment: Zie alles als een droom
Door zen heb ik ingezien dat het leven draait om de verbindingen die je maakt
Recensie Nexus van Yuval Noah Harari