ZenActueel:
Iedere dag inspiratie voor een zenvol leven
Friedrich Nietzsche
Zen en Nietzsche
Rients Ritskes,
Zen.nl Nederland
Tijdens de
Zen.nl sesshin afgelopen week was het boek De vrolijke wetenschap van Nietzsche één van de inspiratiebronnen voor de inleidingen van zenleraar en filosoof Arthur Nieuwendijk. Naar aanleiding daarvan dit artikel over Zen, Nietzsche en nihilisme.
Is zen nihilistisch? Om daar een zinnig antwoord op te kunnen geven moet je beide begrippen eerst definiëren en dat is al een hele uitdaging op zich. Om tot een vruchtbare vergelijking te komen moeten we zowel zen als nihilisme definiëren als ideeënleer, ook al is zen juist veel meer dan dat. Welke ideeën staan centraal in zen? De twee belangrijkste sutra’s uit onze traditie zijn
Het Diamantsutra en de Hartsutra. De essentie van deze beide sutra’s is samen te vatten als:
Realiseer je dat alles met alles samenhangt, niets afzonderlijk bestaat en alles van voorbijgaande aard is. Vorm is leegte en leegte is vorm en wie dat voor ogen kan houden, ervaart nirvana.
Uitgangspunten van het nihilisme zijn:
Er is geen waarheid, geen absoluut geldige moraal, geen god en er is ook geen doel, het leven van de mens is fundamenteel zinloos.
Wanneer we zen en nihilisme op basis van deze definities vergelijken dan valt op dat het nihilistische standpunt het bestaan van belangrijke zaken ontkent terwijl de zenfilosofie vooral wijst op de verwevenheid en tijdelijkheid van alles. Die tijdelijkheid en veranderlijkheid van alles kan worden benoemd als het 'niet bestaan van iets'. Toch is er een groot verschil, maar laten we beginnen met de overlap tussen zen en nihilisme, want die is er wel degelijk:
alles verandert steeds en er is niets dat blijft.
Echter de nihilist zegt ‘er is geen god’, de zenboeddhist zegt ‘een idee van god is subjectief en zeer veranderlijk’. Het wezenlijke verschil tussen beide is dat zen uitgaat van de kenbaarheid, of moeten we zeggen de voelbaarheid, van die voortdurend veranderlijke aard der dingen, die wordt aangeduid met boeddha-natuur. Het ‘kennen’ daarvan is zelfs het doel van zen. Dat wil zeggen het ontwikkelen van het vermogen om de alomvattende eenheid te kunnen ervaren in die alomvattende veranderlijkheid.
Het nihilisme rekent terecht af met allerlei vaste overtuigingen, maar geeft geen invulling aan het daardoor ontstane gat. Nietzsche is misschien wel gek geworden van het door zijn eigen nihilisme gegraven gat, wie zal het zeggen? Het idee van zinloosheid dat in het nihilisme de boventoon voert is sinds Nietzsche behoorlijk verspreid. Het consumentisme blijkt dit gat niet te kunnen vullen en daarom zoeken op dit moment 10-tallen-miljoenen mensen hun heil bij antidepressiva. De zenfilosofie en met name ook de beoefening ervan biedt daarentegen en zonder bijwerkingen het perspectief van de enerverende en grenzeloze eenheidservaring van die voortdurende veranderlijkheid. Echter, het is natuurlijk niet voor iedereen weggelegd om dagelijks de tijd te kunnen nemen voor reflectie.
Een sesshin (een zenretraite van 6 dagen) is een uitgelezen gelegenheid om je zenbeoefening te intensiveren en je een week lang toe te leggen op koanstudie.
De volgende sesshins zijn gepland voor:
Van 17 t/m 23 januari o.l.v. Yvonne Visser (wachtlijst)
Van 9 t/m 15 mei o.l.v. Floor Rikken (wachtlijst)
Van 27 juni t/m 3 juli o.l.v. Rients Ritskes
Van 21 t/m 27 november o.l.v. Arthur Nieuwendijk
Interview zenleraar Walter Jacobs
Van hernia tot zen
Wat is angst en hoe er mee om te gaan
Ik geloof dat ook kinderen behoefte hebben aan momenten van rust en zelfreflectie
Experiment: Zie alles als een droom
Door zen heb ik ingezien dat het leven draait om de verbindingen die je maakt