ZenActueel:
Iedere dag inspiratie voor een zenvol leven
© Rients
Over Nagarjuna
Aantekeningen en citaten bij online zenfilosofiecursus les 2
Rients Ritskes,
Zen.nl Nederland
Hieronder de hand-out behorende bij het tweede online college van de zenfilosofiecursus voor Rients Ritskes.
Klik hier voor meer info en aanmelding.
Nagarjuna (circa 150 - 250) was een Indische filosoof en de grondlegger van de Madhyamaka (middenweg) school van het mahayana-boeddhisme. Hij geldt als een van de meest invloedrijke boeddhistische denkers. Waarschijnlijk is Nagarjuna geboren in de buurt van Nagarjunakonda in India in de tweede helft van de tweede eeuw. Hij groeide op in een brahmaanse familie. Hij schijnt goede betrekkingen gehad te hebben met de koningen van de Satavahanadynastie van zijn periode. Zijn belangrijkste geschrift is Mulamadhyamakakarika (Fundamentele verzen van de filosofie van het midden). Hierin geeft hij een filosofische basis voor de dan al 300 jaar oude boeddhistische stroming van de Prajnaparamita (Volmaaktheid van Wijsheid) en bekritiseert hij andere stromingen door middel van een radicaal scepticisme. Nagarjuna liet zien dat het logisch onmogelijk is dat dingen op zichzelf bestaan. Er zijn geen essenties, alles ontstaat door wederzijds afhankelijk ontstaan. De leidende gedachte van Nagurjuna is een kritiek op het idee dat ook maar iets onafhankelijk kan bestaan. Hij stelde daarbij, dat hij zelf geen nieuwe theorieën naar voren bracht, maar alleen de theorieën van anderen analyseerde om aan te tonen dat die onhoudbaar waren. Hij trachtte aan te tonen, dat het onmogelijk was te stellen, dat:
• iets bestaat
• iets niet bestaat
• het beide bestaat en niet bestaat
• het noch bestaat of noch wel niet bestaat
De reflectie van het maanlicht in het water van een vijver hangt af van het licht van de maan, de vijver en de persoon die naar/in de vijver kijkt. Het is onmogelijk te stellen dat de reflectie onafhankelijk van de andere factoren is. Maar omdat de reflectie duidelijk zichtbaar is, kunnen wij het ook niet niet-bestaand noemen. Ook zal geen enkele combinatie van bestaan en niet-bestaan of een ontkenning van beide bevredigend zijn. Volgens Nagurjana ging dit op voor alles dat geacht werd te bestaan en die waarheid was dan Leegte - Sunyata. De gedachte van Nagurjuna was op zich niet nieuw, want die was al in de Prajnaparamita soetras naar voren gebracht. In de Hartsoetra staat al Vorm is leegheid, leegheid is vorm. Leegheid is niets anders dan vorm; Vorm is niets anders dan leegheid. Op de zelfde manier zijn gevoelens, waarneming en bewustzijn leeg. Nagarjuna onderscheidde twee vormen van waarheid. Een conventionele waarheid en een hoogste waarheid. Als alles grondig geanalyseerd wordt, valt er over de dingen niets te zeggen. Leegheid overstijgt het bereik van taal, omdat taal gebaseerd is op het bestaan van dingen. Maar wij hebben toch taal nodig om te communiceren over en in deze wereld. Nagarjuna wenste het onderscheid tussen kwaad en goed en waarheid en onwaarheid niet te vernietigen. Hij stelde dan ook, dat ondanks het feit dat dit onderscheid slecht relatief is, zij wel bestaan op het niveau van de conventionele waarheid, in de alledaagse conventies. Het geloof in het echte bestaan van de alledaagse conventies heeft verder lijden tot gevolg en brengt geen verlossing, maar het is wel door conventies, door taal, dat het ware pad van het boeddhisme moet worden onderwezen.
Bron tekst: Wikipedia / Bron foto: Wikimedia
Citaten uit het boek:
Nagarjua, Boeddhistische psychologie van de leegte, door David Ross Komito
Pag. 9
De boeddhistische logica stelt zich als uiteindelijk doel het verband te verklaren tussen een beweeglijke werkelijkheid en statische denkconstructies.
Rients: woorden en denkconstructies zijn duaal en de werkelijkheid is non-duaal.
Pag. 109
De vier misvattingen die er zijn:
1. vergankelijke verschijnselen zien als permanent
2. onzuivere verschijnselen zien als zuiver
3. verschijnselen die zelfloos zijn zien als verschijnselen met een zelf
4. verschijnselen die lijden teweegbrengen zien als verschijnselen die geluk teweegbrengen
Pag. 43
Een directe waarneming moet vrij van gedachtenvorming zijn om betrouwbaar te kunnen zijn. Het louter en alleen zien van de roos is dus een betrouwbare directe waarneming.
Pag. 44
Als het niet mogelijk zou zijn de wereld op de juiste wijze waar te nemen, zou het niet mogelijk zijn om onwetendheid uit te roeien.
Pag. 46
Een ‘arya’ is in staat objecten direct en niet-conceptueel te kennen.
Pag. 58
Onwetendheid bestaat uit het geloof in een feitelijk zelf, identiteit of inherent bestaan van verschijnselen. Nagarjuna zag dat zolang een wezen aan deze onjuiste zienswijze zou vasthouden het in de verschillende bestaanswerelden zou blijven rondcirkelen.
Wanneer een wezen niet langer mediteert, ervaart het toch lijden omdat alle onwetende zienswijzen en karmische formaties weer macht over hem krijgen.
Pag. 62
Ten slotte, als men het boeddhaschap heeft bereikt, verschijnen zowel de conventionele verschijnselen als hun leegte, d.w.z. de twee realiteiten gelijktijdig en zo is men alwetend. Er kan geen onderscheid meer gemaakt worden tussen een periode van meditatie en niet-meditatie.
Pag. 69
Bestaan de verschijnselen in feite wel? Ze bestaan niet inherent als verschijnsel, maar ze zijn louter benoemingen op basis van de verschijnselen gedurende het proces van waarnemen. (dharmaconfiguraties)
Pag. 71
Hoewel de verschijnselen vergankelijk zijn die het bewustzijn binnen flitsen en onmiddellijk vergaan, toch zijn het niet louter hallucinaties. Wanneer de werkelijke aard van de verschijnselen wordt gezien, houdt het grijpen ernaar vanzelf op.
Pag. 78 (stanza 17)
Hoewel het verschijnselen aan inherent bestaan ontbreekt, kunnen we nog wel termen als eigen kenmerken gebruiken, want hoewel deze bij analyse onvindbaar zijn verschijnen ze toch, zoals objecten in een droom, als bestaand in gewone waarneming.
Pag. 81 (stanza 28)
Tijd bestaat niet omdat de drie tijdsperiodes vanuit zichzelf geen continuïteit in stand houden, maar van elkaar afhankelijk zijn.
Pag. 84 (stanza 37)
Activiteiten worden veroorzaakt door verstorende emoties. Ons lichaam ontstaat uit de natuur van verstorende emoties en activiteiten. Omdat de oorzaak van het lichaam gelegen is in de activiteiten en activiteiten uit verstorende emoties ontstaan, daarom ontbreekt het deze drie dus aan inherent bestaan.
Pag. 84 (stanza 39)
Als iemand begrijpt hoe activiteiten leeg zijn van inherent bestaan, dan realiseert hij de zoheid van activiteiten. Wanneer hij de zoheid realiseert, zal hij onwetendheid opgeheven hebben (….) en aldus zal hij de staat van bevrijding bereiken, vrij van ouderdom en dood.
Pag. 88 (stanza 57)
Bewustzijn kan niet ontstaan zonder iets tot zijn object te nemen, daarom is het afhankelijk van het kennisobject … daarom ontbreekt het hun beide aan inherent bestaan.
Pag. 90 (stanza 66)
Geproduceerde verschijnselen zijn gelijk aan een dorp, een illusie, een haar verstrikt in de ogen, schuim, een luchtbel, een emanatie, een droom en een cirkel van licht, geproduceerd door een ronddraaiend brandend stuk hout.
Pag. 96 (stanza 2)
Het ontbreekt alle verschijnselen aan inherent bestaan.
Pag. 98
Dat is zo omdat er geen verschijnselen ontstaan zonder dat het afhankelijk is van oorzaken, omstandigheden en de verzamelingen van oorzaken en omstandigheden. ‘Oorzaak’ wil zeggen voornaamste oorzaak en ‘omstandigheden’ wil zeggen meewerkende omstandigheid.
Pag. 116
We hebben in de voorgaande stanza’s laten zien dat het alle basis van benoeming aan inherent bestaan ontbreekt en na dit te hebben vastgesteld hebben we ook laten zien dat termen en concepten niet inherent bestaan.
Pag. 126
Wanneer we ons door middel van meditatie vertrouwd maken met het bewustzijn dat begrijpt dat het dingen aan inherent bestaan ontbreekt, zijn we later in staat het bewustzijn dat vasthoudt aan de twee extremen van over- en onderschatting te elimineren.
Pag. 134
Het ‘gedefinieerde’ verwijst naar de resulterende vaststelling en ‘definitie’ verwijst naar de oorzakelijke vaststelling van de identiteit van een verschijnsel. Dus zijn ze onderling afhankelijk van elkaar, wat bewijst dat noch het ‘gedefinieerde’ noch de ‘definitie’ inherent bestaat.
Van hernia tot zen
Wat is angst en hoe er mee om te gaan
Ik geloof dat ook kinderen behoefte hebben aan momenten van rust en zelfreflectie
Experiment: Zie alles als een droom
Door zen heb ik ingezien dat het leven draait om de verbindingen die je maakt
Recensie Nexus van Yuval Noah Harari