ZenActueel:
Iedere dag inspiratie voor een zenvol leven
Foto © Rients
Is Kafka zen? (3)
Zen, meditatie en de taal van symbolen
Walter Jacobs, geeft les in
Zen.nl Eindhoven/
Breda/
Den Bosch
Door meditatie krijgen we meer gevoel voor de betekenis van woorden. Die betekenis is zelden eenduidig en dat maakt communicatie vaak moeilijk en complex. Door te mediteren en het bestuderen van de symbolische waarde van woorden leren we onszelf en de wereld om ons heen beter begrijpen.
Taal van symbolen
Tijdens de
introductiecursus wordt veel aandacht besteed aan het
denkmodel. In dit model is aangegeven dat de taal van symbolen vooral ook de taal van het onderbewuste is. We herkennen symbolen vaak wel, maar zijn ons niet bewust van de werking ervan. De symbolische betekenis die iets heeft, kan heel persoonlijk zijn maar is vaak cultuurbepaald of zelfs universeel. In zen raken we door te mediteren en studeren meer bekend met de taal van symbolen en daarmee leren we er ook mee te communiceren. Het gaat om het beter doorzien van symbolische betekenissen waardoor je innerlijk nauwkeuriger kunt afstemmen op de wereld om je heen.
Het verhaal
Voor de wet van Franz Kafka zit vol symboliek. In dit artikel geef ik er mijn interpretatie aan. Misschien herken je je erin en verstaan we elkaar in de taal van Kafka’s symbolen.
De wet, de poort en de poortwachter
Een boer wil toegang tot de wet, maar voor de poort staat een wachter die hem de toegang ontzegt. Hier heeft de boer niet op gerekend. ‘De wet zou toch voor iedereen toegankelijk moeten zijn?’ Maar deze poortwachter ziet er angstaanjagend uit en de boer besluit te wachten tot hem toegang wordt verleend.
We vinden dat het leven er is voor iedereen en tegelijkertijd hebben we het idee dat er vastgestelde regels zijn die we moeten kennen en naleven om echt aan het leven te mogen deelnemen. Dat er levenswetten zijn. Geregeld krijgt de mensheid zulke regels ook gepresenteerd via religies, levensbeschouwingen, filosofie, politiek, opvoeding, onderwijs. Zo richten we ons leven in, alles veilig en vertrouwd. Maar dan gaat het anders en daar hadden we geen rekening mee gehouden. Dat hadden we niet verwacht, dat stond niet in de regels! Ons worden hindernissen opgeworpen, vernauwingen – poorten – waar we eerst doorheen moeten om mee te mogen doen. Omdat we niet weten wat daarachter is, worden we onzeker. In onze geest ontstaan angstbeelden die ons belemmeren en tegenhouden; complottheorieën worden gevormd en enge poortwachters komen in beeld. Het is alsof het leven iets is dat zich buiten ons afspeelt. Maar Kafka wijst ons met zijn verhaal erop dat dat niet zo is: wij zijn c.q. ik bén de wet en het leven. Er is geen poortwachter die mij tegenhoudt, het is eerder gebrek aan moed om door de poort te gaan.
Pappen en nathouden
De poortwachter zorgt voor een stoeltje en laat de boer naast de poort plaatsnemen. Hij doet vele verzoeken om binnengelaten te worden. De poortwachter maakt af en toe een praatje met de boer, maar zegt uiteindelijk steeds dat hem nog geen toegang wordt verleend.
We willen gelukkig zijn en maken het ons daarom graag gemakkelijk. Het mag ons niet aan comfort ontbreken en we laten ons dit graag aanleunen. Alsof de poortwachter zegt ‘Wacht nog even met leven, maar ga ondertussen even lekker zitten’. Hij kletst wat tegen je, maakt het een beetje gezellig. Pappen en nathouden noemen we dat. Ondertussen gaat het leven door, trekt schijnbaar aan je voorbij. Alsof je er geen deel van uit maakt. Al TV kijkend of gamend achter de computer glipt het leven tussen je vingers door. Er knaagt echter iets. Je voelt dat je iets mist, maar blijft toch lekker binnen je comfortzone. Je voelt de uitdaging van het leven, dat wat je wezenlijk wilt, je roeping. Maar je wacht nog even, pakt nog een biertje, zapt verder.
Vergankelijkheid
De boer wordt oud en gebrekkig, slechtziend en slechthorend en voelt zijn einde naderen.
Hoe je je leven ook leeft, je hebt altijd te maken met verandering. Vergankelijkheid, aftakeling en dergelijke termen zijn eigenlijk synoniemen voor verandering, alleen dan met de associatie erbij van ‘berusting’ of ‘helaas’, ‘jammer’ of zelfs ‘vervelend’. Hoe je het ook noemt, het is gewoon verandering. Maar veranderingen zijn niet de schuld van je angst om door de poort te gaan. Kafka’s verhaal lijkt één grote oproep: wacht niet, ga door die poort en vergeet al je smoesjes!
Hardleers
Al een hele tijd zit hij met een vraag die hij de poortwachter wil stellen. Hij wenkt hem. ‘Wat wil je nu weer? Je bent onverzadigbaar!’ reageert de poortwachter. ‘Iedereen wil toch toegang tot de wet’, zegt de boer. ‘Waarom heeft dan nog niemand, behalve ik, in al die jaren om toegang verzocht?’ Daar de boer bijna doof is, brult de poortwachter: ‘Niemand anders kon hier toegang krijgen, want deze toegang was alleen voor jou bestemd. En nu ga ik en sluit de poort.’
Steeds opnieuw vroeg de boer of hij naar binnen mocht. ‘Als ik dan zus, laat je me dan binnen? En als ik dan zo?’ Hij zeurt. ‘Je bent onverzadigbaar’ stelt de poortwachter, ofwel: je wilt alles en dan nog is het niet genoeg. En wat je wilt, wil je het liefst cadeau krijgen. ‘Niet zeuren, maar doen!’ hoorde ik mijn ouders zeggen. Het is alsof de poortwachter hetzelfde zegt en uiteindelijk is hij het zat. De poortwachter schreeuwt, teleurgesteld over zoveel hardleersheid: ‘Was gewoon gegaan! Maar nu is het te laat, ik ga en aangezien alleen ik je toegang kon verlenen is er nu geen toegang meer voor jou.’
Is Kafka zen?
Zen is dat wat je doet met hart en ziel doen en als iets niet de moeite waard is om met hart en ziel gedaan te worden, doe het dan niet, aldus een definitie van
Rients. Langs die meetlat is Kafka een groot zenmeester. Hij heeft zijn leven gegeven aan de literatuur en is door alle poorten gegaan. Kafka staat daar symbool voor. Hij heeft gelééfd en inspireert mij nog meer voluit te leven en te doen wat ik wezenlijk wil doen.
Dit is deel 3 over Kafka en zen. Klik hier om
deel 1 of
deel 2 te lezen
Van hernia tot zen
Wat is angst en hoe er mee om te gaan
Ik geloof dat ook kinderen behoefte hebben aan momenten van rust en zelfreflectie
Experiment: Zie alles als een droom
Door zen heb ik ingezien dat het leven draait om de verbindingen die je maakt
Recensie Nexus van Yuval Noah Harari