ZenActueel:
Iedere dag inspiratie voor een zenvol leven
Is Kafka zen? (2)
Over mediteren, durf en intenties
Walter Jacobs, geeft les in
Zen.nl Eindhoven/
Breda/
Den Bosch
In veel tradities vinden we teksten, verhalen, beelden en andere uitingen met ‘koan-kwaliteit’. Een voorbeeld uit de literatuur is het verhaal
Voor de wet van Franz Kafka (1883-1924).
Voor de wet is een intrigerende vertelling die - net als koans - veel vragen oproept. Was Kafka een zenmeester geweest, dan had hij er vast een duidelijke koanvraag aan gekoppeld. Koanvragen zijn een uniek voortbrengsel uit de zentraditie om je aan te zetten tot een voortdurende onderzoekende open houding, tot groei en ontwikkeling. Rients definieert in zijn nieuwste boek
Zen en onzin van het leven een koan als ‘een cryptogram met spirituele diepgang’. Eigenlijk is Kafka’s verhaal één grote koan.
Dit is deel 2 over Kafka en zen. Klik
hier om deel 1 te lezen
Mediteren, aandacht en keuzes
De boer uit Franz Kafka’s verhaal
Voor de wet koos ervoor om netjes en gehoorzaam te blijven zitten naast de poort die toegang gaf tot de wet die hij zocht. Terwijl de poort exclusief voor hem bestemd was, bleef hij wachten op toestemming van de poortwachter om naar binnen te gaan. Wat als de boer het lef had gehad voorbij de poortwachter door de poort te lopen? Wat als hij dáárvoor had durven kiezen? Het verhaal lijkt ons erop te willen wijzen dat je vaak meer keuzes hebt dan je je bewust bent. Als je je bewust wordt dat je altijd keuzes hebt en dus ook maakt, ontstaat er een grote vrijheid en kom je terecht in een schier eindeloze ruimte van mogelijkheden. Door regelmatig mediteren en door alles wat we doen met zoveel mogelijk aandacht te doen, leren we die eindeloze ruimte voor onszelf steeds meer te zien en te gebruiken.
Eindeloze ruimte
‘Eindeloze ruimte’… dat klinkt heel mooi. Maar wat doe je daar? Velen hebben die eindeloze ruimte ontdekt en daar vertoefd. Uitzonderlijke figuren als kunstenaars, dichters, schrijvers, rocksterren, wetenschappers, wereldleiders, goeroes, zenmeesters, keizers, koningen, heiligen, topsporters, maar ook ‘gewone’ boeren, burgers en buitenlui. Wat hebben ze daar gedaan, in die eindeloze ruimte? Wat doen mensen daar in onze tijd? Wat doen we daar zelf als we ons de toegang verschaffen? Alvorens naar onszelf te kijken, zoomen we in op twee nogal uiteenlopende iconische figuren uit het verleden: Adolf Hitler en Martin Luther King. Beiden hebben die onbegrensdheid ervaren waarin schier eigenlijk alles mogelijk is. Beiden zijn voorbij de poort van de wet gegaan. Wat deze twee toen zijn gaan doen, loopt nogal uiteen.
‘I have a dream!’
Adolf Hitler en Martin Luther King hebben sterke overeenkomsten. Beiden brachten enorme mensenmassa’s op de been met hun gave om te spreken en hun charisma, beiden tornden aan de gevestigde orde en beïnvloedden diepgaand de maatschappij, zowel nationaal als internationaal. Beiden hadden hun oordeel en staken die niet onder stoelen of banken. Beiden kwamen uit een underdogpositie en droegen uit hun jonge jaren traumatische ervaringen met zich mee. Met heel hun hebben en houden zijn zowel Adolf Hitler als Martin Luther King door de eerste poort uit Kafka’s verhaal gegaan. Maar waarom hebben hun daden zo uiteenlopend uitgepakt? De een verheerlijkte geweld, de ander vermeed het. De een streefde rassenscheiding na, uitmondend in rassenvernietiging, de ander rassengelijkheid en burgerrechten voor iedereen. De een sprak van ‘Blut und Boden’ om een wereld van uitsluiting te creëren, de ander droomde dat ‘little black boys and girls will be holding hands with little white boys and girls.. ‘I have a dream!’
Intentie
Het verschil zit ‘m in de intentie. Bij iedere keuze die je maakt, speelt een veelheid aan – veelal half of helemaal onbewuste – intenties mee. Mediteren en heel bewust stilstaan bij waarom je dingen doet, geeft een groeiend inzicht in je eigen bewuste en onbewuste intenties. Zo leer je meer bewust kiezen voor een echt eigen intentie en kun je vervolgens van daaruit handelen. Uit die wirwar aan bewuste en onbewust intenties hebben ook Adolf Hitler en Martin Luther King keuzes gemaakt. Waar zit ‘m dan toch het verschil? Het verschil zit in de juiste intentie. Het ontdekken daarvan zit in je vermogen om blijvend te twijfelen, jezelf steeds weer vragen te stellen en daarbij diep genoeg te graven. Durf je de poortwachters voorbij te gaan? Durf je te blijven vragen? De juiste intentie vind je bij je diepste intenties.
Diepste intentie
Of je bij je diepste intenties komt, hangt af van je durf om voorbij je eigen belang te gaan en misschien zelfs voorbij het belang van je directe vrienden. De diepste intenties zijn heilzaam, behartigen de belangen van alle mensen en niet te vergeten die van onze leefomgeving. Martin Luther King liet de twijfel toe, bleef zichzelf vragen stellen, luisterde naar anderen, stond open voor kritiek en diende het belang van alle mensen. Door zijn wezenlijke intentie - ruimte om vrij te leven voor allen - diende hij iedereen. Rients schrijft op pagina 220 in zijn
nieuwe boek: ‘De juiste intentie bepaalt voor een groot gedeelte of succes je ook geluk brengt. Bevat je intentie teveel ego, dan liggen eenzaamheid en problemen op de loer’. Dat laatste was van toepassing op Hitler: hij is overmeesterd door de problemen van zijn eigen beleid en heeft in alle eenzaamheid een einde aan zijn leven gemaakt. Martin Luther King had ongetwijfeld ook een groot ego en hij was zeker geen heilige. Maar zijn intentie oversteeg zijn ego en eigen belang. Hij stierf te midden van vrienden die een wezenlijke intentie deelden: een betere wereld voor iedereen. Martin Luther King ging voorbij de poortwachter en stimuleert velen nu nog steeds om verder te durven gaan, te blijven twijfelen en te blijven putten uit hun diepste intenties. Als ik ‘I have a dream!’ weer eens hoor galmen, voel ik energie en zin om verder te gaan. Voorbij mijn poortwachter.
Van hernia tot zen
Wat is angst en hoe er mee om te gaan
Ik geloof dat ook kinderen behoefte hebben aan momenten van rust en zelfreflectie
Experiment: Zie alles als een droom
Door zen heb ik ingezien dat het leven draait om de verbindingen die je maakt
Recensie Nexus van Yuval Noah Harari