ZenActueel:
Iedere dag inspiratie voor een zenvol leven
Foto Rients © Zen.nl
Geen gezag?
Niek van Uden-Luteijn,
Zen.nl Tilburg
Zen, meditatie en dialoogtraining zijn wegen om tot meer inzicht te komen, inzicht in jezelf en de verhouding met anderen. Voor veel mensen is de verhouding tot gezag en autoriteiten een uitdaging, zoals voor Niek, die van zijn ontwikkelingen en inzichten hieronder verslag doet.
Als oudste kind van het gezin zijn oppassen en meehelpen in het huishouden allebei onderdeel van mijn jeugdherinnering. Zo herinner ik me een situatie dat ik op mijn oudste broertje paste. Het gebeurde in de badkamer dat ik probeerde gehoorzaamheid af te dwingen en dat hij in plaats van te luisteren alleen maar harder ging lachen. Waar het om ging kan ik me op dit moment niet meer herinneren, wel dat ik hem zo hard met vlakke hand op de rug sloeg, dat mijn moeder de handafdruk kon zien zitten toen ze thuiskwam. Ik voel nog steeds schaamte bij de herinnering, maar sinds kort ook wat compassie voor mezelf. Dat heeft met een recent inzicht te maken.
Boekenwijsheid
Voordat we daar komen, schets ik eerst een andere inzicht. Ik heb een aantal jaren gestudeerd aan de universiteit. In de universiteitsbibliotheek tussen al die te lezen boeken en artikelen had ik ongeveer het volgende idee: “als ik maar genoeg lees, kan ik op een gegeven moment constateren, dat van alle boeken die ik gelezen heb, deze of die het meest correcte is. Ik stop dit in mijn binnenzak en in een relevante situatie haal ik het tevoorschijn, en dan kan ik op basis van deze autoriteit iets bijdragen.” Dit verwijst ook meteen naar één van de definities van autoriteit, namelijk “een persoon met veel kennis op een bepaald gebied”. Ik grinnik alleen al nu ik naar mezelf kijk, maar achteraf is het altijd makkelijk lachen. De meters papier over muziekeducatie en zenmeditatie in mijn boekenkast illustreren dat mijn zoektocht naar meesterschap op een bepaald gebied iets met boeken te maken heeft en met het napraten van bestaande autoriteiten. En ondanks dat ik het adagium “zen moet je doen” daarin ook al meermaals heb gelezen, was dit kwartje nog niet gevallen.
Informatie verwerken
Mijn vrouw en ik komen elkaar regelmatig tegen op dit vlak. Bij overleg over allerlei zaken, of het nu gaat over het menu van vanavond of over de te kiezen oplossing voor dakisolatie, komt er een moment dat ik kortaf ga reageren en als het ware uit het gesprek stap. Wat ontdekte ik: in deze gesprekken ben ik altijd op zoek naar wie of wat het grootste gezag heeft, wie “de bevoegdheid heeft om ergens beslissingen over te nemen” zoals de definitie kan luiden en zij verschaft mij geen duidelijkheid daarover. Ik zoek deze autoriteit altijd buiten mezelf, om diens informatie vervolgens te internaliseren, eigenlijk zonder de informatie daadwerkelijk door mijn systeem te laten gaan en te voelen wat ze mij doet; waar deze raakt, botst, schuurt, aanvult op eerdere ervaringen. Informatie integreren heeft voor mij altijd iets met hapklare brokken betekend, die je als het ware netjes naast elkaar stapelt, zonder veel innerlijke interactie. Zo zag ik opeens heel bewust een geïnternaliseerde leerstijl, waar ik al jaren onbewust gebruik van maak.
In dialoog met het boek
Dit kwartje viel opeens bij het volgen van de online Zen.nl dialoogtraining, een paar weken geleden. Onze trainer karakteriseerde het verloop van
een dialoog volgens Bohm, waarin het nadenken over het verschil tussen wat je hoort van de ander en wat je zelf uit, leidt tot inzicht. Hierdoor creëer je samen iets nieuws. Ineens zat ik weer in de universiteitsbibliotheek, maar nu met de blik van een zenleraar, die bij kennismaking tegen me zei “mijn boeken zijn als goede vrienden, ik praat met ze”. Ik zie nu: hij gaat een dialoog met ze aan. Ik zie ook, hoe in de ideale wereld wetenschap ook een continue dialoog zou kunnen zijn, waarbij er steeds verschillende inzichten van onderzoekers gedeeld worden in vaktijdschriften. Hun dialoog in deze tijdschriften en in lokale vakgroepen in combinatie met 'peer reviews' kan dan tot nieuwe inzichten leiden.
Samen iets creëren
Dokusan, waarin ik altijd de leraar op de zetel van het bevoegd gezag heb gezet, is voor mij nu ook ineens verhelderd. Onze gemeenschappelijk oefening is op dat moment om naar de werkelijkheid en de werkingen van onze geest te kijken en zo komen we samen tot inzicht. Als er al iets daadwerkelijk overgedragen wordt, dan is het een wijze van kijken, die ervoor zorgt dat mijn eigen
bubbels transparanter worden. De enige die dit daadwerkelijk kan doen, ben ik zelf.
Mijn vrouw, met haar neiging om de eigen autoriteit niet op de voorgrond te plaatsen, geeft mij in vele gesprekken het vertrouwen en daarmee de mogelijkheid om mijn eigen oordeel te vormen, gebaseerd op de informatie die we samen op tafel leggen. Dat is een ontroerende gedachte voor mij, omdat ik ook haar op een gezaghebbend voetstuk had geplaatst waar zij nu als gelijke naast mij kan staan. Dat voelt goed.
Bewust toepassen
De handafdruk op de rug van mijn broertje is allang genezen. Als volwassenen hebben we regelmatig dialogen zoals Bohm die bedoelt ook al wist ik voor de dialoogtraining nog niet dat we die hadden. We leggen onze beider levenservaringen naast elkaar en samen ontwikkelen we inzicht in onze familie en de maatschappij waarin wij leven. Die dialoog was al in mij aanwezig, maar nu kan ik deze gespreksmethode bewuster toe gaan passen, vooral de werking van dialoog ten opzichte van debat, waarin autoriteit en gezag altijd een rol spelen. Ik hoef niet eindeloos te zoeken naar het gezag buiten mij en boos te worden als iemand niet mijn gezag wil volgen. De zoektocht naar gezag is eindeloos als je dat buiten jezelf doet. De vraag is alleen: wat is nu passend, wat is nu behulpzaam? Het antwoord is elk moment anders. Zo kan ik gelukkig dagelijks blijven oefenen.
Online dialoogtraining
Klik hier voor meer informatie en nieuwe data
Van hernia tot zen
Wat is angst en hoe er mee om te gaan
Ik geloof dat ook kinderen behoefte hebben aan momenten van rust en zelfreflectie
Experiment: Zie alles als een droom
Door zen heb ik ingezien dat het leven draait om de verbindingen die je maakt
Recensie Nexus van Yuval Noah Harari