ZenActueel:
Iedere dag inspiratie voor een zenvol leven

Foto: Rients © Zen.nl

Echt leren voelen

Jasper Zandvliet, Zen.nl Arnhem
met toestemming overgenomen van jasperzandvliet.nl

Enige jaren geleden kwam een cursist bij me met de vraag of ik hem wilde helpen met het onder controle krijgen van zijn boosheid. Die nam regelmatig bezit van hem en had hem al heel wat brokken in zijn privé- en werkende leven opgeleverd. Tijdens ons eerste coaching gesprek stelde ik hem de vraag hoeveel procent van de tijd hij voelde. Hij moest er even over nadenken en antwoordde toen resoluut: “15%”. Ons lijf voelt voortdurend, echter zijn we ons hier niet altijd van bewust. En 100% van de tijd alles voelen wat er in ons lijf gebeurt hoeft ook helemaal niet. 15% vind ik echter wat mager. Waarom kwam deze cursist dan met dit lage percentage?

> 5 zintuigen
Laten we onszelf er nogmaals aan herinneren dat voelen altijd begint in ons lijf. Alles wat we voelen ervaren we langs fysieke weg en de informatie die we tot ons nemen gaat via de weg van de zintuigen. Onderstaande afbeelding vat dit mooi samen. Wat valt je op?

Tekening: DaiDo Maas

Het plaatje beschrijft enkele van de manieren waarop ons lichaam in contact staat met zichzelf en met haar omgeving. Bijvoorbeeld een neus om mee te ruiken, een oog om mee te zien, een tong om mee te proeven en een oor om mee te horen. Dat wat we doorgaans onder het zintuig voelen scharen, is door de tekenaar uitgewerkt in verschillende sub-categorieën. Onze zintuigen zijn immers veel complexer dan de klassieke opdeling in vijf varianten. Denk hierbij aan je ademhaling, is deze snel of langzaam, oppervlakkig of diep. Je hartslag. De haartjes op je huid, krijg je kippenvel en dan op een aangename- of minder prettige manier. Je spijsvertering, zoals je darmperistaltiek of het knorren van je maag. Je tastzin. Om er zo maar eens een paar te noemen.

Misschien valt het je op dat de hersenen ook zijn opgenomen in de tekening. Iets dat ingaat tegen onze westerse manier van denken als we het hebben over de zintuigen. In het westen kennen we namelijk een hiërarchische verdeling tussen de geest en het lichaam, waarbij de geest meestal ruimschoots boven het voelen prijkt. Want ons denken, dáár gaat het om! Toch?

Dat de hersenen – de geest – zijn afgebeeld in het plaatje, vindt zijn oorsprong in het boeddhisme. Daar wordt de geest namelijk gerekend tot onze zintuigen. Gewoon in hetzelfde rijtje als de andere vijf. Uiteraard is voor beide manieren van kijken naar de geest in relatie tot de zintuigen iets te zeggen. Maar aangezien we ons vanuit onze westerse manier van denken het meest identificeren met het idee dat lichaam en geest twee zijn, is het leren kennen van het boeddhistische perspectief zo gek nog niet.

Voelen in onze vezels
Ons gevoelsleven bestaat in de basis uit drie varianten: je goed voelen, afkeer voelen en verlangen voelen. Hieronder als drie liggende eieren afgebeeld in het emotie-ei, waarbij je goed voelen zelfs een gouden kleur heeft gekregen.

Emotie-ei uit Leer voelen wat je wilt voelen door Rients Ritskes

Verlangen en afkeer spelen al een belangrijke rol bij de meest eenvoudige levensvormen. Een eencellig diertje voelt verlangen naar een plekje dat lekker warm en voedselrijk is en zwemt er snel naartoe als het dit bespeurt. Dreigt er gevaar of koelt het af dan vlucht het in afkeer. In principe doen wij het niet heel anders. Sterker nog, we zijn opgebouwd uit miljarden ‘eencelligen’ in de vorm van de cellen in ons lichaam. Verlangen en afkeer zit dus letterlijk in de vezels van ons lijf. Al onze gevoelens (het grote, roze ei) en emoties (de rode cirkels) zijn opgebouwd uit de drie basale vormen van voelen.

Je gewoon goed voelen
Je gewoon goed voelen is onze meest voorkomende en natuurlijke staat van zijn. “Zeventig procent van de mensheid voelt zich zeventig procent van de tijd gewoon goed”, schrijft de auteur van Leer voelen wat je wilt voelen aan het begin van het hoofdstuk over de basale vormen van voelen. “En waarom voel ik dat dan niet?”, vraag je je misschien af. Wellicht om dezelfde reden als de persoon uit de inleidende alinea.

Na wat doorvragen over zijn getal van 15% kwamen we er namelijk achter dat hij meende alleen iets te voelen als hij heftige emoties ervoer. En dan met name als de boosheid hem in zijn greep hield. Op deze momenten verkeerde hij wat mij betreft echter aan de randen van zijn gevoelsleven, waarbij de overige 85% van zijn voelen hem doorgaans ontging. In dit specifieke geval heeft het heel wat kilometers wandelcoaching, dialoog en vooral leren voelen geduurd voordat het kwartje bij hem viel, dat er meer te voelen is dan alleen als de wijzers in het rood slaan.

Zijn voorbeeld is niet uniek. Naar mijn idee hebben veel mensen het idee pas iets te voelen als de emoties hoog oplopen, als de wijzers ver in het rood of in het groen staan. Om iets te voelen kijken we dan een spannende thriller, rijden we te hard in de auto of zoeken we het conflict met anderen of onszelf. De andere kant op werken alcohol of andere drugs, vrijen met verschillende partners of te veel lekkere dingen eten ook goed om te voelen dat je leeft. Deze zaken neigen toch vooral naar verlangen en afkeer en niet het soort goed voelen waar we het hier over hebben.

Je goed voelen gaat bijvoorbeeld over je elleboog. Als ik bewust met mijn gevoel naar mijn elleboog ga, dan voelt deze gewoon goed. Ik heb hem niet gestoten, dus hij doet geen pijn. Er is ook niemand fijn overheen aan het kriebelen, dus hij voelt ook niet super lekker. Hij voelt precies er tussenin, gewoon goed, de natuurlijke staat van zijn van mijn elleboog. Maar… hoe vaak denk jij op deze manier aan je elleboog? Of zeg je tegen je elleboog: “Dank je wel elleboog dat je er bent en ongehinderd je werk doet?” Waarschijnlijk niet zo vaak schat ik in.

Het goede nieuws is dat daarin dus ons groeipotentieel zit. Het grotendeels onberoerde deel van ons voelen dat we binnen deze context gewoon goed noemen. Waarbij de elleboog symbool staat voor ons hele gevoelsleven.



Je goed voelen zit precies in het midden tussen verlangen en afkeer. Hierbij is het alsof we balanceren op een wipwap. 70% van de tijd zijn we min of meer in evenwicht. Pas als er in ons iets verschuift of de omgeving leunt op onze wip, dan hellen we over naar een van de uitersten van verlangen of afkeer. Het is dan aan ons om onze balans te hervinden en weer in het midden uit komen. Dat is de middenweg waar de Boeddha over spreekt, het midden van je gewoon goed voelen. En dat voelt goed!

Oefening
Registreer op welke momenten jij je “gewoon goed” voelt.

ZenActueel Blog

Aanbevolen links:
Zen Incompany
Zen.nl winkel

ZenActueel nieuwe artikelen

Van hernia tot zen

Wat is angst en hoe er mee om te gaan

Ik geloof dat ook kinderen behoefte hebben aan momenten van rust en zelfreflectie

Experiment: Zie alles als een droom

Door zen heb ik ingezien dat het leven draait om de verbindingen die je maakt

Recensie Nexus van Yuval Noah Harari