ZenActueel:
Iedere dag inspiratie voor een zenvol leven
Michelangelo begreep het!
Coaching is booming business. De zoekterm levert talloze hits op van bureaus met veelbelovende namen. Wat voegt de zencoach toe aan het leger professionele begeleiders?
Yvonne Visser, Zen.nl Amersfoort
Tijdens de
proeflessen die
Zen.nl met grote regelmaat verzorgt, vragen we de deelnemers vaak waar ze zen mee associëren. Grofweg komen dan twee nogal tegenstrijdige beelden naar voren. Enerzijds is er een sterke associatie met relaxed zijn, ‘helemaal zen zijn’ en de Boeddhabeelden in het tuincentrum. Zen lijkt dan een trucje, een
quick fix waardoor je lekker gaat voelen. Dat willen we allemaal wel, dat is immers een aantrekkelijk vooruitzicht. Anderzijds wordt zen vaak geassocieerd met mysterieus en ondoorgrondelijk. Met dat in het vooruitzicht, verliest zen zijn aantrekkingskracht – tenzij je wilt dat mensen je als diepzinnig zien. Zen leidt wel degelijk tot je lekker voelen, maar is geen quick fix én heeft niets mysterieus of ondoorgrondelijks. Zen is verbluffend alledaags en praktisch.
Begeleiden
Een definitie van coaching die bijna iedereen kan onderschrijven is: iemand of een groep mensen begeleiden in een leerproces om de professionaliteit en het functioneren te verbeteren. In de lange en rijke traditie van zen hebben zenmeesters door de eeuwen heen hun leerlingen gecoacht, begeleid dus.
In de praktijk van zen is het gebruikelijk dat een leraar of zenmeester je begeleidt om je inzicht te vergroten en vooral ook om die inzichten ook toe te passen. In de monastieke traditie begeleidt de zenmeester de monniken die in het klooster leven, die coacht hij. Zen kent daarmee een zeer lange coachtraditie. Veelal gaat het om uiterst korte coachingsgesprekjes, Dokusan of Persoonlijk onderhoud, die soms maar een paar minuten duren. Binnen de Rinzai-traditie speelt de koanstudie daarin een bijzondere rol.
Koans
Een meester geeft zijn leerling een vraag, meestal gekoppeld aan een korte dialoog die een universeel dilemma symbolisch weergeeft. Deze vraag, de
koan, kent geen rationeel of logisch antwoord, maar dient ertoe inzicht te krijgen in de eigen geest. Als je mediteert op de koan, met die vraag in je achterhoofd, krijg je niet alleen inzicht, maar word je je ook bewust van dat wat je zoekt vlak voor je neus aanwezig is; het inzicht opent je zintuigen en geest. Niet alleen door te mediteren zoek je naar een antwoord, maar vooral door dagelijks een actief leven te leiden. De alledaagse werkelijkheid vind je tenslotte het gemakkelijkst in jouw gewone leven.
Een koan daagt je uit om voorbij de woorden te gaan. In de zenliteratuur zijn er talloze beschrijvingen van de korte ontmoetingen en gesprekken tussen een leerling en een meester. In veel van die verhalen slaagt de meester erin om met een enkele opmerking of actie de leerling tot verlichting te brengen. Zenmeesters delen in die verhalen rake klappen uit, draaien neuzen om en doen iets wat op het eerste oog volstrekt waanzinnig en onbegrijpelijk is.
De titel zenmeester krijgt iemand niet zomaar, hij of zij moet van goeden huize komen. Een goede zenmeester is een uiterst effectieve coach die zen toepast om zen voelbaar of zichtbaar te maken. Zen moet immers geleefd worden, in de alledaagse werkelijkheid. Met de ratio en de logica kun je zen niet bevatten. Zen gaat over een manier van zijn en omvat denken, voelen, spreken en handelen. Zen is holistisch en allesomvattend, de coaching die zenmeesters toepassen is dat daarom eveneens.
Meesterschap
Toch hoef je geen zenmeester te zijn om zen als coachingsmethode te kunnen toepassen. Oppervlakkig gezien bedient een zencoach zich van klassieke coachingsvaardigheden. Als goed afgestemde gesprekspartner kan een zencoach goed luisteren en doorvragen, de vinger op de zere plek leggen en iemand uitdagen om te leren. Waarin hij of zij zich onderscheidt van andere coaches, is het vermogen zijn of haar begeleidingsvaardigheden geïntegreerd toe te passen vanuit de eigen doorleefde ervaring.
Zencoaching is meer dan vaardigheden aanleren. Dit leerproces doorloopt een omgekeerde route. Er valt namelijk niets te leren, alle mogelijkheden zijn al aanwezig; het is vooral een kwestie deze vrij te maken, zodat de mogelijkheden zich gaan manifesteren. Een zencoach is daarmee iemand die echt, waarachtig en volledig aanwezig is en de ander faciliteert ook zo aanwezig te zijn. Zencoaching bevrijdt de eigen kwaliteit en leidt er daarmee ontegenzeggelijk toe dat de
coachee professioneler gaat functioneren, terwijl de zencoach totaal geen verstand van zijn of haar beroep hoeft te hebben. De zeer succesvolle coaching van Raymond van Barneveld door
Rients is daar het lichtend voorbeeld van. Van Barneveld werd wereldkampioen, hoewel Rients van zijn leven nog geen dartpijltje heeft aangeraakt.
Zoals Michelangelo het beeld ‘zag’ dat in het blok marmer school, zo kan iemand in zichzelf de potentie herkennen de eigen ervaringen te kunnen gebruiken om anderen te begeleiden op hun leer- en ontwikkelingsweg. Net als Michelangelo het beeld moest bevrijden uit het blok, zal een zencoach de eigen mogelijkheden moeten vrijmaken, zodat die beschikbaar komen. Dit proces ontstaat van binnenuit. De nieuwe opleiding tot zencoach gaat uit van deze visie. De eerstvolgende achtdaagse
training Zencoachvaardigheden begint op 15 februari in Amersfoort.
Van hernia tot zen
Wat is angst en hoe er mee om te gaan
Ik geloof dat ook kinderen behoefte hebben aan momenten van rust en zelfreflectie
Experiment: Zie alles als een droom
Door zen heb ik ingezien dat het leven draait om de verbindingen die je maakt
Recensie Nexus van Yuval Noah Harari