ZenActueel:
Iedere dag inspiratie voor een zenvol leven
Mededogen
Rob Meijer,
Zen.nl Den Haag
In dit artikel onderzoek ik mededogen, mededogen voor zowel onze medemens, als voor onze innerlijke stem van wie we vaak zoveel moeten. We onderzoeken het vanuit Boeddhistisch perspectief en vanuit het perspectief van de Geweldloze Communicatie. Door geestelijke leiders zoals de Dalai Lama wordt mededogen vooral naar de medemens gepredikt. In de Geweldloze Communicatie heb ik een handvat gevonden om mededogen met mijn innerlijke stem te ontwikkelen.
Gebrek aan mededogen
Je hoeft de krant maar open te slaan en het gebrek aan mededogen in de wereld komt je tegemoet. Het is echter in de dagelijkse praktijk niet zo makkelijk om mededogen op te brengen. Mededogen voor de terrorist die een aanslag pleegt met onschuldige slachtoffers is voor de meesten van ons te hoog gegrepen. Wel haalbaar, en een goede oefening, is het om mededogen op te brengen voor de mensen om je heen die je dagelijks dwarszitten. Bijvoorbeeld de automobilist die je geen voorrang geeft, de collega die haar toezegging niet nakomt of het puberkind dat denkt in een hotel te wonen.
Zen en mededogen
Dat mededogen niet makkelijk is vertelt ook het verhaal uit Zen-zin en Zen-onzin over de oude Chinese vrouw die 20 jaar een monnik in een hutje onderhield. Op een dag besluit ze zijn vorderingen te testen door een meisje met sterke liefdesverlangens naar de monnik te sturen om hem te liefkozen. De monnik wijst haar avances echter af, waarna de oude vrouw besluit de hut in brand te steken. Zowel de monnik als de oude vrouw tonen uiteindelijk weinig mededogen. De monnik niet voor de behoeftes van het meisje en de oude vrouw niet voor de reactie van monnik. Haar jarenlange goede zorg bleek uiteindelijk niet onvoorwaardelijk te zijn.
Mededogen voor jezelf
Nog dichterbij is het mededogen voor jezelf. Voordat we goed in staat zijn mededogen voor anderen te hebben, is het een goede oefening om mededogen voor jezelf op te kunnen brengen. Vanuit het mededogen voor jezelf kun je met mededogen luisteren naar en spreken met een ander. Omdat alles met elkaar is verbonden is dit volgens mij een eerste zinvolle stap naar een wereld met meer mededogen.
De paradox in mededogen
In het woord mededogen zit een paradox tussen de beide delen waaruit het woord is samengesteld.
Mede verwijst naar
samen of
met. Dogen betekent
dulden of laten, wat een meer afstandelijke klank heeft zoals in bijvoorbeeld
gedogen. Voor mij is mededogen dan ook de middenweg tussen samen en laten. Het is de balans tussen er voor een ander zijn (mede) en het lijden bij de ander laten (dulden).
Mededogen is geen medelijden
Mededogen is niet hetzelfde als medelijden. Het verschil tussen mededogen en medelijden is dat het lijden eruit is. Mededogen laat de ander zelf verantwoordelijk zijn of verantwoordelijkheid nemen voor wat er in zijn of haar werkelijkheid is. We vereenzelvigen ons niet met het lijden van de ander, maar we accepteren op een diep niveau wat is, zonder oordeel. Medelijden is een emotie, een tijdelijke toestand waarin je niet vrij bent van het leed dat je ziet. Het zet aan tot actie om troost of hulp te bieden. Mededogen daarentegen is meer een permanente geestestoestand van wijsheid en gelijkmoedigheid. Vanuit die geestestoestand ben je aanwezig in het hier en nu en van daaruit leef je mee met het leed van de ander zonder het leed jezelf toe te eigenen. Zowel mededogen als medelijden kunnen aanzetten tot handelen, de onderliggende intentie is echter verschillend.
Liefde en mededogen
In zijn boek “liefde en mededogen” definieert de Dalai Lama mededogen als positieve gedachten en gevoelens die aanleiding geven tot dingen als hoop, moed, vastberadenheid en innerlijke kracht. Volgens de Dalai Lama is mededogen de wens dat andere wezens vrij zijn van lijden en liefde is de wens dat ze gelukkig zijn. In datzelfde boek citeert de Dalai Lama uit de “Grote uiteenzetting van de stadia op het pad (naar de verlichting)” van Tsongkhapa (Tibetaanse hervormer begin 15e eeuw);
“In de mate dat de beoefenaar zich bezighoudt met daden en gedachten die gericht zijn op het welzijn van anderen, wordt wat hijzelf nastreeft vervuld of verwezenlijkt als neveneffect, zonder dat hij zich daarvoor apart hoeft in te spannen.” Liefde en mededogen voor een ander hebben dus een positieve invloed op je eigen geluk.
Bodhisattva van mededogen
Avalokiteswara is de naam, in het Sanskriet, van de Bodhisattva van het mededogen en is in China bekend onder de naam Kwan Jin en in Japan als Kanzeon. Kanzeon wordt vaak afgebeeld met duizend helpende handen en duizend ogen die de noden van de wereld zien. De naam Avalokiteswara kan worden vertaald als ‘Degene die de smeekbeden van de wereld hoort’. Als we opgesloten zitten in onze eigen wereld met onszelf als centrum, kunnen wij dat roepen niet horen.
Mededogen in communicatie
In het boek Geweldloze communicatie van Marshall B. Rosenberg speelt mededogen een prominente rol in de communicatie. Hij citeert Chuan Zi (taoïstisch filosoof;);
“We kunnen luisteren met onze oren. We kunnen luisteren met ons verstand. Maar als we luisteren met ons hele wezen, luisteren we niet alleen maar met ons oor of ons verstand. Het vereist dat we ons leeg maken. Pas als we leeg zijn, luistert ons hele wezen. Dan is er een direct intuïtief begrijpen van datgene wat nooit gehoord kan worden met het oor of begrepen met het verstand.” Om zo leeg te worden als Chuan Zi beschrijft, is
meditatie een probaat middel. We kunnen dan met mededogen luisteren zonder dat we vanuit onze eigen
bubbels worden gevuld met adviezen, geruststellingen, eigen standpunten of onze gevoelens.
We kunnen volgens Rosenberg meer zelfmededogen ontwikkelen als we in het dagelijks leven bewust kiezen om vaker vanuit onze behoeften en waarden te handelen en niet uit plichtsbesef, vanwege extrinsieke beloningen of om schuld, schaamte en straf te vermijden.
Zo schreef ik dit artikel omdat ik daartoe de innerlijke inspratie voelde, de inspiratie om mededogen te delen met de lezer.
Extra data voor komende eendaagse Dialoogtraining:
Vrijdag 1 november Zen.nl Eindhoven
reserveer hier een plaats in Eindhoven op 1 nov. (nog 1 plaats beschikbaar)
Donderdag 14 november Zen.nl Amsterdam
reserveer hier een plaats in Amsterdam op 14 nov. (nog 8 plaatsen beschikbaar)
Van hernia tot zen
Wat is angst en hoe er mee om te gaan
Ik geloof dat ook kinderen behoefte hebben aan momenten van rust en zelfreflectie
Experiment: Zie alles als een droom
Door zen heb ik ingezien dat het leven draait om de verbindingen die je maakt
Recensie Nexus van Yuval Noah Harari