ZenActueel:
Iedere dag inspiratie voor een zenvol leven
Geëngageerd Zen; pleidooi voor meer Zen in werk en organisaties
Wouter Limmen,
Zen.nl Zeist en Driebergen
Wouter zet zijn jaren lange ervaring als manager op het gebied van H(uman) R(esource) M(anagement) in vele organisaties tegenwoordig in om mensen en organisaties vragen rondom vitaliteit, arbeidsomstandigheden en stress te laten beantwoorden vanuit de zenfilosofie en met meditatie. Zen kan volgens hem bijdragen aan een inclusieve, duurzame en levenslange inzetbaarheid van mensen in organisaties.
In 1976 verbleef ik door de Judosport enige tijd in Japan. Daar werd ik gegrepen door de uitzonderlijke cultuur en kunstvormen; met name de zentuinen en de achterliggende zenfilosofie. Ik kwam er achter hoe door innerlijke kalmte en aandacht kwaliteit en schoonheid tot stand kwam. Sinds die tijd vond ik het van belang om naast het beoefenen van een meditatiepraktijk de verworven inzichten in mijn werk en omgeving toe te passen; een vorm van geëngageerd zenboeddhisme .
Vervreemding
Vooral de laatste jaren zag ik met lede ogen aan hoe organisaties met de relatie mens, werk en economie omgingen. Ik merkte dat steeds meer medewerkers gebukt gaan onder een ongezonde werkcultuur* als gevolg van prestatiedruk, permanente organisatieveranderingen en bezuinigingen. Maar ook botst onze manier van produceren met de eisen van een gezonde ecologie.
De huidige bedrijfskundige praktijk is erg financieel gedreven en behandelt medewerkers als een bron van exploitatie (Human Resource Management). Steeds meer professionals worstelen met druk die voortkomt uit de hoge eisen die organisaties aan hen stellen. Er wordt veel van hen verwacht en vaak wordt het nut en de zin van werkzaamheden niet gevoeld. Tegelijkertijd zijn er alarmerende signalen dat wij niet alleen de aarde, maar ook onszelf energiek aan het uitputten zijn. Velen zijn daarom op zoek naar een manier om hun leefwijze gezonder in te richten.
Zen in mijn werk
Vandaar dat ik ben begonnen Zen als levenshouding en methode te introduceren bij medewerkers en organisaties in mijn werk als manager op het gebied van H(uman) R(esource) M(anagement). Zen heeft een antwoord op vragen rondom vitaliteit, arbeidsomstandigheden en stress. Zen kan ook bijdragen aan een inclusieve, duurzame en levenslange inzetbaarheid van mensen in organisaties.
Inmiddels kent iedere medewerker mijn Koan die luidt:
Als je werkt om te leven, leeft je werk dan ook in jou?
Dit is een zinvolle vraag aan elke medewerker, elke werkgever en bestuurder. Tegelijk is het impliciet een stelling die uitdaagt tot een ander inzicht in wie de mens ‘is’ achter de medewerker of werkgever – en wat voor verantwoordelijkheid dit met zich mee brengt. Zen nodigt uit tot verantwoordelijkheid (Sila) nemen voor ‘hoe’ je werkt en welk effect dat heeft op je collega’s, producten en het milieu.
Persoonlijke ontwikkeling
Door mijn zenpraktijk voelde ik een steeds grotere verantwoordelijkheid voor het welzijn van alle levende wezens en onze natuur. Ik werd uitgedaagd om mijn werkelijke waarden te onderzoeken en naar deze waarden te leven en dus te werken. Hierdoor ging ik mijn werk met meer toewijding verrichten. Het gevolg was dat ik, naast mijn ratio, ook mijn gevoelens, emoties en intuïtie durfde te volgen in de organisaties waarvoor ik werkte. Zo werd mijn manier van handelen en ondernemen congruent met wie ik als mens in wezen ben. Het praktische gevolg was dat ik met minder inkomen genoegen nam en bijvoorbeeld mijn auto de deur uitdeed. En in mijn leidinggeven stelde ik me meer dienend op. In plaats van mensen te monitoren en beoordelen, legde ik de nadruk op waardering en het toevoegen van waarde. Bij mij begint een zenwerkwijze met het elkaar inspireren tijdens en door het werk. In mijn werk als interimmanager probeer ik drie kernwaarden in de organisatiestrategie door te voeren: compassie met alle levende wezens, het realiseren van echte waarde in het werk en de producten en tot slot het creëren van een vitale relatie met de omgeving.
Maatschappelijke ontwikkeling
Inmiddels zien we dat er bedrijven opstaan die het belang van ‘Purpose’ gaan inzien. Men bedoelt daarmee te zeggen dat niet alleen het nut, maar ook de zinvolheid , het bestaansrecht van de onderneming en haar haar producten mee moet tellen. De zendoctrine kan een impuls geven aan een waardevolle innovatie van een organisatiestrategie rondom mens, werk en verantwoord produceren. Met andere woorden, het gaat over het bezielen van je werkende leven en de organisaties waar je werkt.
Japansmeesterschap
In Japan leeft het besef van bezieling en meesterschap nog in veel beroepen; in het Japans heten deze vakmensen Takumi. Daar wordt een medewerker als meester erkend als hij zich een zekere wijsheid heeft eigen gemaakt, een voorbeeld is voor collega’s, iemand waar anderen van kunnen leren. Een ‘meester’ is niet alleen hij die vakkundig is maar ook iemand die betrokken en geïnspireerd tewerk gaat; die voor zichzelf en anderen betekenisvol werkt. Het verschil tussen een doorsnee medewerker of professional en Tukami ‘meesterschap’ zit in het feit dat een meester zijn hele wezen betrekt bij het werk dat hij doet. Een gemiddelde professional wordt hier vaak beoordeeld op diploma’s en werkervaring, waarbij de bezieling nauwelijks of geen rol van betekenis meer speelt. Bij een ‘meester’ gaat het juist om die bezieling. Het is de combinatie van innerlijke waarden, werken met aandacht en de expertise (knowhow), die er voor zorgt dat het werk speciale betekenis krijgt. Zo beschouwd kan iedereen een ‘meester’ in zijn vak zijn en trots ontlenen aan het werk dat hij uitvoert.
In deze op Zen georiënteerde werkopvatting begint het vakmanschap van een meester niet bij zijn know how, maar bij zijn ‘state of being’; het is de kwaliteit van de geest, die het vakmanschap van een meester draagt. Een meester in zijn werk beschikt natuurlijk over knowhow, maar nog veel meer over ‘know how to be’. De basis van elk meesterschap is met de juiste geesteshouding je werk uitvoeren. De kern van het meesterschap is dat de ‘zijns’-kant de basis vormt van het vakmanschap. Daarom beschouw ik meditatie als een basiscompetentie die relevant is voor iedere medewerker
Van doen naar zijn
In plaats van de overdreven actiegerichtheid in organisaties (
druk,..druk..,druk. en opzij… opzij.. opzij…we hebben ongelofelijke haast), probeer ik via de stilte van het ‘zijn’ (how to be) mij zelf te voeden om dit vervolgens tot uitdrukking te laten te laten komen in mijn werk.
Ons ‘zijn’ wordt gevoed als wij kunnen ervaren dat we niet als een geïsoleerd persoon gescheiden zijn van andere mensen, dieren, andere levende wezens of zelfs objecten. De kwaliteit van ons ‘zijn’ is in ons zelf of bij collega’s niet makkelijk te benoemen of te meten. Het kan alleen door ons zelf en anderen in de praktijk worden gevoeld. Er ontstaat dan een gevoel of emotie dat verbondenheid schept met de producten die we maken, de klanten die ze afnemen en het effect op maatschappij en natuur. Het ‘zijn’ op zich is niet iets dat we makkelijk kunnen benoemen of feitelijk kunnen zien of meten. Het ‘zijn’ kan in wezen alleen door ons worden ervaren als een sterke verbinding met alles om ons heen. Als we vervolgens dat gevoel verwerkelijken in de taken die we uitvoeren, ervaren wij de werkelijke zin van ons leven en werk. Dan worden we intrinsiek gemotiveerd om ons gedrag zo nodig te transformeren, dan raken we geïnspireerd. Ik noem dit een vorm van verlichting. Er ontstaat namelijk licht door inzicht en een groter, intensiever en verfijnder werkbewustzijn.
Transformatie
Als ik de hierboven beschreven werkhouding en vakmanschap in zenwoorden in één zin wil vangen dan streef ik voortdurend naar:
Goed te ‘zijn’ in wat ik doe en in dat ‘doen’ tot uitdrukking te brengen wie ik van nature ben.
In tegenstelling tot de heersende opinie van veel bedrijfskundigen, managers en psychologen, die spreken over persoonlijke verandering, zoek ik een andere benadering om transformatie te realiseren. Vanuit mijn zenbeoefening streef ik er niet per se naar om mijzelf of anderen te veranderen. Eerder streef ik er naar om anders naar mezelf en de ander of het andere te kijken. Om vervolgens het beste uit mezelf naar boven te halen. Zo draag ik bij aan en ontstaat er een werkcultuur van openheid, aandacht en betrokkenheid. Hierdoor kan er een fundament groeien op basis waarvan ‘bergen kunnen worden verzet’: vertrouwen.
De gewenste transformatie ontstaat door een manier van werken waarbij de innerlijke vrijheid en individuele verantwoordelijkheid van medewerkers hand in hand gaan. Zo kan een organisatie of werkplek ‘de plaats worden waar het gebeurt, waar het waardevolle waar wordt gemaakt’.
Wouter verzorgt een lezing over dit onderwerp onder de titel ‘ Zen in je werkende leven”;
een competentie voor bezield werken als professional’. Ook verzorgt hij de cursus ‘Zen aan het werk’ in Utrecht, Driebergen/Zeist en in Amsterdam. Deze cursus is bedoeld voor iedereen die een betere balans tussen het werk en priveleven nastreeft. De cursus helpt je om je levensstijl c.q. loopbaan in de door jou gewenste richting om te buigen en kan daarnaast je zen beoefening een extra impuls geven.
De lezing duurt +/- 1.5 uur. De lezing en de cursus ( 4 modules van 3.5 uur) en worden in de volgende plaatsen gegeven
Utrecht
Lezing op zondag 22 december a.s. in de Zendo van Utrecht.nl.
Aanvang om 14.00 uur Adres: Amsterdamse straatweg 66 (op loopafstand van Centraal station Utrecht).
Cursusdata ‘Zen aan het werk’: Vrijdag middag op 7 en 28 februari, 20 maart en 10 april 2020 Aanvang: 13.15 uur – 16.45 uur
Driebergen
Lezing op vrijdag 24 januari 2020 om 14.00 uur. Adres: de Horst 1 te Driebergen (opleidingscentrum de Baak)
Cursusdata ‘Zen aan het werk’: 19 februari, 04 maart,25 maart en 15 april 2020. Zelfde adres. Aanvang: 13.30 uur -17 uur – gratis parkeer gelegenheid - OV station Driebergen-Zeist
Amsterdam
Lezing op vrijdag 14 februari om 14.00 uur in de zendo van Zen.nl Amsterdam; Adres Paradijsplein 5, 1093 NJ te Amsterdam
Cursusdata Zen aan het Werk: vrijdag 6 en 27 maart, 17 april en 15 mei. Aanvang: 14 uur -17.15 uur
* TNO en CBS berekenden dat burn-out klachten en stressgerelateerd verzuim 2.8 miljard euro kosten; 1.3 miljoen mensen hebben last van burn-out klachten als gevolg werkstress Bron: NRC 12 november ’19
Van hernia tot zen
Wat is angst en hoe er mee om te gaan
Ik geloof dat ook kinderen behoefte hebben aan momenten van rust en zelfreflectie
Experiment: Zie alles als een droom
Door zen heb ik ingezien dat het leven draait om de verbindingen die je maakt
Recensie Nexus van Yuval Noah Harari