ZenActueel:
Iedere dag inspiratie voor een zenvol leven
Ode aan het vreemde
Het thema van de herfstsesshin, vriendschap als keuze, maakte veel los. Angeliek van der Zanden ontdekte dat ze wel de moeite waard was en de schrijver van dit stuk ontdekte zijn vriendschap voor een ander en die voor zichzelf.
Eelco Horvers, Zen.nl Breda
De afgelopen
herfstsesshin stond voor het eerst onder de bezielende leiding van
Lilian van der Vaart. Het thema was: Vriendschap als keuze. Gelukkig was Lilian de zenmeester en kan ik dus veilig zeggen dat ik het thema ronduit klote vond. Een bekend adagium van
Rients dat een geuite emotie een gemiste kans op zelfreflectie is, zat me dus niet in de weg.
Geen gevoel voor vriendschap
Het woord vriendschap zal bij velen fijne associaties oproepen. Warmte, steun, genegenheid, samen, lol enzovoorts. Lilian voorzag ons tijdens de teisho’s van tal van definities van beroemde en minder beroemde filosofen. Vooral de definitie van Aristoteles kwam vaak voorbij: één ziel in twee lichamen. Ook de monnik Aelred werd geciteerd: een leven zonder vriendschap is een beestachtig bestaan. Zo volgden de eeuwenoude uitspraken elkaar op. De waarden van vriendschap werden benoemd: vertrouwen, trouw, openheid, integriteit, compassie, aandacht, zorgvuldigheid. En iedereen herkent in deze woorden zijn of haar eigen vriendschappen.
Ik niet. Ik kon niets met alle definities, waarden en uitspraken. Ik snapte deze wel, maar voelen, ho maar. Misschien een geluk bij een ongeluk was ik teisho-secretaris. Ik pende me dus een ongeluk en kon dat gelukkig nog eens nalezen. Regels over niveaus van vriendschap: 1. Omwille van het nut, 2. Omwille van het plezier, 3. Omwille van zichzelf. En wat zijn kenmerken van je beste vriend? Hij haalt het beste in je naar boven, daar doe je je best voor, haalt het vreemde in je naar boven, kan een goede leraar zijn, daagt je vertrouwde zelfbeeld uit, kan over alles spreken, om alles lachen.
Wie zijn mijn vrienden?
Maar ook na herhaaldelijk nalezen en veel mediteren, voelde ik het niet. Wie waren dan míjn vrienden? Ik kwam niet veel verder dan mijn vrouw en kinderen. Ik zag, net als Aristoteles, weinig verschil tussen liefde en vriendschap. En ik voel maar voor enkelen liefde.
Snakkend naar een doorbraak om mijn mentale en fysieke gesteldheid op te poetsen begon ik op een avond aan de beruchte vijf rondjes zitten, telkens de koan herhalend: wat is vriendschap? Tot dan toe bakte ik er niet veel rake antwoorden van. Bij het tweede rondje kreeg ik een inzicht. Het is mijn eigen erkenningsbubbel, waardoor ik niemand mijn vriend kan noemen. De
bubbel die ervoor zorgt dat ik altijd mijn lat hoog leg. Ik dacht dat die lat alleen voor mijzelf gold, voor mijn eigen prestaties, maar ik kom erachter dat die ook voor ‘mijn vrienden’ geldt. Ik noem jou pas mijn vriend als je aan al mijn standaarden voldoet. Zoals ik zelf ook aan al mijn standaarden moet voldoen. Dat lukt zelfs mij niet, en mijn vrienden kunnen dat evenmin. Als ik dat besef, beginnen mijn tranen te stromen.
Hans
Anderhalf jaar geleden kreeg ik een telefoontje:
– Heb jij Hans onlangs nog gesproken?
Nee. Hoezo?
– We kunnen hem sinds woensdag niet meer bereiken.
Het was vrijdag en Hans is vaak goed te bereiken. Zijn baas was al naar zijn huis onderweg. Ik rijd er ook heen, harder dan toegestaan. Even later vinden we hem thuis liggend op zijn bank, met de tv aan, een hand losjes in zijn broekzak – overleden.
Hans was nooit een vriend. Tenminste, zo kon ik hem niet zien. Hij was de vriend van Martijn met wie ik samenwoonde in een studentenhuis. We gingen vaak, heel vaak, met ons drieën op stap. Eén telefoontje naar Hans en hij stond in onze stamkroeg waar we de grootste lol hadden. Hans zocht soms de competitie met mij, over weetjes, slimmigheidjes, schoolprestaties. Ik stoorde me daar wel eens aan. Ik hoefde geen competitie. Ik kon onze verhouding daardoor niet kwalificeren als vriendschap.
Ik ben naar zijn uitvaart gegaan, en heb(?) zijn familie gesproken. Sinds lange tijd zag ik Martijn weer. Daarmee sloot ik het af.
Op weg naar de Zendo kom ik bijna langs zijn huis. De laatste anderhalf jaar vind ik het elke keer lastig om daar te fietsen. Het wringt. Op mijn kussen, tijdens dat tweede rondje, ontdek ik dat ik Hans geen vriend mócht noemen. Het vreemde in hem, zijn competitiedrang met mij, kon ik niet goed accepteren. Maar dat vreemde in hem ís het vreemde in mij. Zoals hij competitie met mij zocht, zoek ik die competitie met mezelf. Ondanks alle keren dat we schaterlachend op het terras zaten en de creatiefste projecten voor school ontwikkelden, legde ik hem dus ook langs mijn meetlat. Die onbewuste overtuiging zette mijn rouwverwerking op slot. De tranen stroomden, omdat ik nu voor het eerst Hans kon zien als mijn vriend. En daardoor mag mijn verdriet er zijn en kan de verwerking van zijn dood beginnen.
Een paar keer per week fiets ik nog langs zijn huis op weg naar de Zendo. Vaak glimlach ik dan en denk: het vreemde in de ander, is het vreemde in mij. Vriendschap als keuze, wat een fijn thema.
De
volgende sesshin onder leiding van Floor Gessho Rikken is van zondag 12 mei t/m zaterdag 18 mei 2019. Het onderwerp van deze sesshin is 'Leven met diepgang'.
Van hernia tot zen
Wat is angst en hoe er mee om te gaan
Ik geloof dat ook kinderen behoefte hebben aan momenten van rust en zelfreflectie
Experiment: Zie alles als een droom
Door zen heb ik ingezien dat het leven draait om de verbindingen die je maakt
Recensie Nexus van Yuval Noah Harari