Koan: Wat is de beste keuze?
Leven is keuzes maken. Dat is gemakkelijk gezegd, maar wat is kiezen eigenlijk? Robin begeleidt beroepsmatig groepen bij besluitvormingsprocessen. Tot zijn verrassing ontdekte hij dat de vraag wat voor hem de goede keuze was, heel wat in beweging zette.
Robin van Raaij, Zen.nl Eindhoven
In de periode dat ik met deze
koan ging ‘zitten’ werkte ik aan een opdracht om een programma in crisis op te zetten. De koanstudie liep uit op een stevige confrontatie met mijzelf. Als interimmanager die zaken op de rails zette, bediende ik mij soms van de uitspraak: ‘Als jullie niet kiezen, dan kies ik. Je hebt tot vrijdag.’ Soms was dat nodig om een vastgelopen besluitvormingsproces vlot te trekken. Bij gebrek aan beter maakte ik dan ook die keuze. Kiezen is bewegen en daar vervolgens van leren en dan opnieuw kiezen. Dat werkt erg goed, kan ik zeggen. Verrassend was het daarom mijzelf af te vragen: welke echte
keuzes maak ikzelf nu eigenlijk?
Zittend en antwoorden zoekend – nog niet helemaal de goede, maar wel bijna – werd het stil. Met de opdracht die ik mijzelf had gesteld ging het de goede kant op, maar we waren er nog niet. Die kostte mij steeds meer energie en andere zaken die ik belangrijk vond verdwenen naar de achtergrond. Dit was een bekende ervaring. Als ik even zou doorpakken, kwam ik er wel doorheen en had ik weer voldoende tijd over voor de zaken die er nu een beetje bij hingen. Gewoonte? Vast patroon? Ja en nee. Geen omstandigheid komt overeen met een andere en ook de manieren waarop ik die benader verschillen.
Zittend met de koan ging ik steeds dieper onderzoeken wat mijn drijfveer was om voor dit werk te kiezen, alsook waardoor het kwam dat de situatie langzaam maar zeker onaangenaam werd. Ik ontdekte dat ik steeds minder stuurde en meer zaken op de automatische piloot afhandelde. Hoe leuk ik deze uitdagingen ook vond, met een groep mensen dingen voor elkaar te krijgen en gezamenlijk tot de noodzakelijke keuzes te komen, de keuzes die mijzelf betroffen maakte ik niet echt. Het was ‘opdrachtresultaat eerst’.
Er is niks mis met gewoontes, ook al zijn die soms ook irritant. Maar toen ontdekte ik dat ik vaak niet koos, maar me liet sturen door patronen uit het verleden. Ik zei ja tegen opdrachten, omdat ik had bewezen dat ik die tot een goed einde kon brengen. Ik bleef ja zeggen en ging door, omdat ik dat altijd deed zonder er bij stil te staan wat dit voor mij en mijn omgeving betekende.
Onmogelijke keuze
Ongemakkelijk werd het toen ik moest toegeven dat ik niet eens meer wilde kijken naar de mogelijkheden waartussen ik kon kiezen. Terwijl het werk mij steeds meer opvrat, en ik wist dat ik er alleen al om gezondheidsreden mee zou moeten stoppen, bleek dat een voor mij onmogelijke keuze. Het paste immers niet bij mij om ergens uit te stappen, ik kon toch niet toegeven dat ik het schip niet in veilige haven kon brengen. Ik werd mij heel langzaam bewust van het beeld dat ik van mijzelf had en dat koste wat kost overeind moest blijven. Er alleen al woorden aan geven viel niet mee en ondertussen zette ik mijzelf steeds meer klem. Het zou grappig zijn als het niet zo pijnlijk was: ik stond op het punt waar ik een keuze moest maken, ik wist zelfs welke, maar ik kon het niet. Geen idee wat te doen en ik hoorde mezelf zeggen: je hebt tot vrijdag.
Uiteindelijk heb ik wat de koan betreft de 10 bereikt en met veel zitten en antwoorden spiegelen met mijn zenleraar ontdekt en helder gekregen waar de schoen wrong. Gedragspatronen, mijn zelfbeeld en een groot ego dat tot uiting kwam in de verhalen over hoe ik kon klaren wat anderen niet lukte, belemmerden inzicht in mezelf. Het kon niet waar zijn dat ik moest erkennen dat ik dit niet voor elkaar kreeg. Toen ik dit inzag, het kon erkennen en het ook nog kon uitspreken, ontstond er een enorme ruimte waarin ik kon kiezen en dingen kon gaan doen. Ik heb mij voor het eerst van mijn leven uit een opdracht teruggetrokken voordat deze was afgerond en de uitdaging teruggegeven aan mijn opdrachtgever.
De koan-vraag ‘wat is de beste keuze?’ bleek een vraag die mij verassend veel meer liet ontdekken dan het goede antwoord. Ik heb de
keuze gemaakt te breken met wat ik deed en de manier waarop ik het deed. ‘Wat is de beste keuze?’ is voor mij een vraag die ik geleerd heb zorgvuldiger te beantwoorden. Inmiddels ben ik al een jaar nog steeds niet in mijn oude valkuil getrapt, en heb nieuwe opdrachten afgehouden. Voorlopig concentreer ik me op één internationaal samenwerkingsproject en op de eerste
introductiecursus die ik geef.
Van hernia tot zen
Wat is angst en hoe er mee om te gaan
Ik geloof dat ook kinderen behoefte hebben aan momenten van rust en zelfreflectie
Experiment: Zie alles als een droom
Door zen heb ik ingezien dat het leven draait om de verbindingen die je maakt
Recensie Nexus van Yuval Noah Harari