Ik ben verslaafd

Tara Kirchner, Zen.nl Zutphen & Zen.nl Apeldoorn

‘De belangrijkste manier waarop ex-verslaafden hun succes verknallen is zoveel mogelijk proberen niet aan hun verslavingsgewoonten te denken. Dat blijkt namelijk de beste manier om verschrikkelijk veel aan je verslaving te denken. Laat alle gedachten aan je verslavingsgewoonten dus vrij door je hoofd springen. Die sprinkhanen moeten gewoon langzaam tot rust komen.’ Dit is een citaat uit het boek van Jan Geurtz, De verslaving voorbij. Deze paradox geldt echter niet alleen voor ex-verslaafden.
         Tijdens de zenlessen komen paradoxen regelmatig aan de orde. ‘Elke meditatiebeoefening bevat een element van paradoxale intentie. […] juist deze aandacht voor het tellen roept onverwerkte ervaringen (bubbels) uit het onderbewuste op. Bubbels komen vaak boven als we dat niet willen en juist niet als we dat wel willen… Terwijl we daar in het dagelijks leven geregeld hinder van ondervinden, doen we er tijdens het mediteren juist ons voordeel mee.’ (Leer denken wat je wilt denken van Rients Ritskes, p. 52.) Een paradox kan helpen uit gewoonte-energie en in verwarring te raken, waardoor we een situatie van meerdere kanten kunnen bekijken om uiteindelijk op een nieuwe manier, bewust te kunnen handelen.

Het boek van Geurtz is bestemd voor mensen die zich herkennen in een van de volgende vier kenmerken: dwangmatigheid, afhankelijkheid, angst en destructiviteit. Het levert een heldere kijk op wat verslaafd zijn is. Misschien kunnen lezers dankzij dit boek ook hun houding tegenover een verslaafd familielid beter begrijpen. Een ouder, broer, zus of kind van een verslaafde is op een bepaalde manier ook verslaafd. Veel van haar of zijn gedrag tegenover de verslaafde vertoont ook dwangmatige trekken door (zelf-)verwijten en schuldgevoelens.

Te bang om verslaafd te raken
Angst heeft mij van veel verslavingen afgehouden, zoals roken en alcohol drinken, laat staan andere drugs, gokken, eten, medicatie en seks. Mede doordat de generaties vrouwen voor mij en ook na mij leven met een of meer verslavingen, ben ik toch nagegaan wat mijn verslaving is. De paradox van zowel angst als belangstelling voor verslaving heeft mij gemotiveerd met mijzelf in dialoog te gaan.
         Nieuwsgierig ging ik die dialoog aan. Wie ben ik werkelijk? Wat zijn mijn verslavende (angst)gedachten oftewel de dwangmatige gedachten van de automatische piloot? Wat geeft energie en waardoor lekt energie weg? Hieraan besteed ik ook aandacht tijdens de training mindfulness.

Toen ik eind 2011 met zenmeditatie begon in een klein groepje was ik aardig op weg naar een burn-out, verslaafd aan denken en opgebrand. Mijn hoofd zat vol onrustige gedachten en de rest van het lichaam deed gespannen mee op de automatische piloot. Om geen energie te verspillen, maar die te gebruiken in een zinvol leven, heb ik mezelf zenvol (op)‘gevoed’ en daarmee een voorbeeld gegeven aan mijn kinderen. Dit persoonlijke doel heeft richting gegeven aan mijn leven: van opvoeden naar onderwijzen. Hierdoor maak ik steeds meer keuzes die goed voelen voor mij en anderen, en lukt het me wijs te handelen en daarvan spontaan te genieten.

Rode draad
Geurtz schrijft over stoppogingen of stopbesluiten. Ik besloot indertijd een jaar lang geen partnerrelatie meer aan te gaan en rigoureus te stoppen met mannen die zich nauwelijks konden binden. Het gevolg was dat ik met mezelf de verbinding ben aangegaan. Hierdoor kreeg ik meer energie en zelfvertrouwen.
         In een eerdere ZenActueel schreef ik over ‘zen en een doodswens’. De rode draad in mijn leven was dat ik steeds iets wilde goedmaken, ook daar waar niet eens iets goed te maken viel. Ik voelde me erg ongelukkig, waardeloos, eenzaam en onveilig. Dit kostte mij enorm veel energie. Volgens Jan Geurtz speelt hierbij het negatieve geloof een rol; mijn identiteit heb ik zo opgebouwd. Steeds dieper dringt tot me door wát ik heb willen goedmaken: de opvatting die een misvatting blijkt te zijn, namelijk dat ik niet deug, waardeloos, te veel, te enthousiast, lelijk, kortom: niet goed genoeg ben. Dankzij dit inzicht kon ik stoppen met mijn best te doen om er te mogen zijn; ik ben uit een underdogrol gestapt. ‘In feite is het negatieve geloof een permanente relatiecrisis, maar dan in de relatie tussen jou en jezelf’, zegt Geurtz. Negatief geloof proberen om te zetten in positief geloof heeft geen blijvend effect. Het gaat er immers om je bewust te zijn van de positieve werkelijkheid, wie en wat je van nature bent.

Negatief geloof
Identiteit is, volgens Geurtz, een kunstmatige constructie om het gevoel te verbergen dat je niet deugt. ‘Maar het gevoel dat je niet deugt is een vergissing ten gevolge van de afwijzing door je ouders en je beschermingsmechanisme tegen de pijn van die (zelf)afwijzing. Omdat iedereen een identiteit heeft met als kern een negatief geloof over zichzelf, kan iedereen verslaafd raken. Je hoeft niet eerst van alles aan jezelf te verbeteren, je bent al goed precies zoals je bent.’ Hoe kunnen mensen dat bereiken? Dat legt Geurtz helder uit.
         ‘Onze diepste angst is dat dit identiteitsbouwwerk instort en dat we geheel naakt staan in de vaste overtuiging dat we volstrekt waardeloos, stom, egoïstische, slecht, niet welkom, niet waard om te leven, niet goed genoeg om van te houden zijn.’ Angst om met een verslaving te stoppen is dus eigenlijk de angst te moeten erkennen dat we in wezen volmaakt zijn.
         Ik was onwetend en verslaafd aan een illusie. Dit inzicht heeft direct invloed op de gewoonte-energie die door angst in stand werd gehouden. Het goede nieuws is dat met een dieper weten steeds meer ontspanning en vertrouwen in mijn hele systeem komt.

Ik kijk nu anders naar verslaving, los van veroordelen en bevrijd van negatief geloof en hoop. Er is vertrouwen en vrijheid voor in de plaats gekomen; mijn hart is geopend. Mijn levensmissie is vele harten te laten opengaan.

Verslaving doorzien geeft opluchting & vrijheid: Verlichting.

Op zondag 28 januari 2018 vindt in Centrum Djoj in Rotterdam, het Boeddha Festival plaats. Behalve dat Zen.nl Rotterdam diverse workshops verzorgt en Floor Rikken een lezing houdt, zal ook auteur van het boek over verslaving, Jan Geurtz, er een lezing geven. https://www.djoj.nl/html/Activity/Festival,_Evenement,_Expo/Centrum_Djoj/CDJO11604/Boeddha_Festival.htm