Ontspanning heeft effect op ons immuunsysteem
Mark Scholten, Zen.nl Amersfoort
Onlangs werden onderzoekresultaten gepresenteerd over Mind-Body Interventies (MBIs), zoals yoga, tai chi, qigong en (zen-)meditatie.
Het betrof een review, een onderzoek naar onderzoeken. Deze review ging over achttien onderzoeken met in totaal 846 deelnemers. De overkoepelende vraag was welke lichamelijke veranderingen konden worden gemeten als gevolg van het regelmatig uitvoeren van MBIs.
Interessant aan het onderzoek is dat gezocht werd naar aantoonbare lichamelijke veranderingen die in direct verband staan met ons immuunsysteem. Daarvoor werden vooral witte bloedcellen onderzocht en de manier waarop de genexpressie verandert binnen de witte bloedlichamen van mensen die meer of minder stress ervaren. Eerst nog even een stapje terug. Wat is ook alweer stress? En: hoe zit het ook alweer met de effecten die stress heeft op je lichaam?
Wat is stress en wat doet stress met ons lichaam?
Wanneer je gevaar ervaart, wordt je sympathische zenuwstelsel geactiveerd. Dit deel van je zenuwstelsel is verantwoordelijk voor de vlucht-, vecht- of verstarreactie, de beroemde
fight, flight or freeze response. Je sympathische zenuwstelsel verhoogt automatisch de productie van de hormonen epinephrine en norepinephrine. Via een aantal tussenstappen stijgt uiteindelijk de productie van cytokines, een bepaald soort eiwitten. Deze reactie op gevaar noemen we een lichamelijke stressreactie.
Cytokines komen niet alleen vrij bij psychisch gevaarlijke situaties, bijvoorbeeld een boze baas, maar ook als een cel in gevaar verkeert doordat die wordt aangevallen door een virus. Kort door de bocht gesteld heeft een boze baas hetzelfde effect op een witte bloedcel als een gevaarlijk virus.
Als de stressreactie nog langer aanhoudt - we hebben het inmiddels over een tijdperiode van weken of maanden -, dan gaat het stressmechanisme een tweede ronde in en ontstaat een vorm van chronische stress. Deze chronische vorm van stress wordt CTRA genoemd:
Conserved Transcriptional Response to Adversity.
De hypothalamus-hypofyse-bijnier-as (HPA-as) speelt een belangrijke rol; uiteindelijk worden hormonen als cortisol en de neurotransmitter acetylcholine afgegeven. Deze stoffen helpen normaal gesproken ontstekingen te onderdrukken. Maar het scheve van deze processen bij stress is dat er is helemaal geen ontsteking is. Het lichaam went echter wel aan de aanwezigheid van deze ‘ontstekingsremmers’. Als gevolg daarvan worden echte ontstekingen niet meer goed door het lichaam aangepakt.
In het lichaam kunnen verschillende processen gaan optreden, zoals versnelde veroudering en ook worden we kwetsbaarder voor infectieziektes. Binnen een witte bloedcel kan dit verschijnsel waargenomen worden op het niveau van genexpressie. Zo kan onderzocht worden hoe genen in een witte bloedcel daadwerkelijk geactiveerd worden als er een virus in de buurt is. Bij CTRA blijkt dat minder genen hun werk doen dan wenselijk zou zijn.
Hoe kunnen we ongewenste stress verminderen?
Ons lichaam is vernuftig opgebouwd. Ons sympathische zenuwstelsel heeft een tegenhanger, het parasympathische zenuwstelsel. Dit systeem stimuleert geen vecht-, vlucht of verstarreactie, maar
rest, digest and recover, rust, verwerk en herstel. We kunnen dit systeem activeren en zo de spanning die we opbouwen ook weer afbouwen; dankzij dit systeem kunnen we weer in balans komen. Dit bereiken we door zenmeditatie en andere ontspanningstechnieken. De review naar meetbare veranderingen toont aan dat MBIs resulteren in een lagere cytokineproductie, waardoor het risico op ontstekingsgerelateerde aandoeningen vermindert.
Maar MBIs hebben niet alleen effect op de cytokines, ook blijken de genen in onze witte bloedlichamen zich adequater te gaan gedragen. De onderzoekers houden nog wel wat slagen om de arm. MBIs lijken geen effect te hebben op andere maatstaven van stress, zoals cortisol, althans niet binnen de termijn – maximaal een aantal maanden – waarin de effecten optraden. Ook benadrukken de onderzoekers dat gezonde voeding en regelmatig bewegen ook onmisbaar zijn voor een goed werkend immuunsysteem.
Daarom moeten we vóór het zennen goed eten en van en naar de zendo fietsen of lopen. Dat voelt niet alleen goed, het ís ook goed, zeker voor ons immuunsysteem.
Bron:
http://journal.frontiersin.org/article/10.3389/fimmu.2017.00670/full
In Memoriam: Ton Lathouwers
Arjen oefent compassie Help hem als je wilt
Interview Anne Peters: ‘veerkracht en flexibiliteit, dat is waar zen om draait.’
Meditatie in plaats van Medicatie
Zentuinen studiereis begonnen
Kandinsky ontroert