Zen, fotografie en kunst

Rients, Zen.nl Nijmegen

Marleen Noordergraaf, die we kennen van columns in ZenActueel is naast journalist ook autonoom fotograaf. Ze vroeg me of ik een tentoonstelling van haar werk en dat van twee collega-fotografen in de Lindenberg in Nijmegen wilde open. Afgelopen donderdag heb ik dat met veel plezier gedaan. De fotografen werken alle drie met analoge materialen en drukken de foto’s zelf af, in zwart/wit. Op Marleens verzoek heb ik bij die gelegenheid verteld over nen, de aandacht waarmee we dingen doen en over het mogelijk effect van die aandacht op de gever en de ontvanger.
Het is duidelijk dat de drie fotografen hun werk met heel veel liefde en aandacht doen en ook voel je dat hun werk verschilt van de tegenwoordig zo gangbare commerciële en nieuwsfotografie. In de media worden we bijna doodgegooid met fotografie in superlatieven. Teksten willen nog wel eens ingetogen zijn, maar de foto’s in de moderne media schreeuwen elk op hun eigen wijze om aandacht. De foto’s in de tentoonstelling in Nijmegen doen dat niet; in elk geval doen die dat heel veel minder. ‘Astrid’ is een mooi portret dat Marleen maakte. Hoe ingetogen kan een portret zijn?

Zen met camera
Marleen vertelde me dat ze in haar werk zelf vaak afwezig probeert te zijn, zodat de mensen die ze fotografeert alle ruimte krijgen om zichzelf te zijn. De foto’s intrigeren doordat een bedoeling ontbreekt – en misschien is juist dat de bedoeling. Kijkers kunnen zich verwonderen en laten intrigeren door wat ze zien; die openheid maakt de foto’s tot zenvolle kunst. De kijker krijgt geen mening of antwoord voorgeschoteld, zoals in mediafoto’s bijna altijd het geval is, maar nodigen uit, stellen vragen. Misschien geeft een werk zelfs een koan, zoals dit portret. Als je er wat langer naar kijkt, komt er vanzelf een vraag bij je boven, juist doordat tekst ontbreekt. Welke vraag komt er bij jou boven?

De tentoonstelling deed met me wat kunst vaak doet, namelijk inspireren. Zo maakte ik in de dagen erna de volgende foto’s. De eerste twee van beelden in het Aros-museum in Aarhus en de twee andere foto’s aan de kust in die plaats.

Vooral de wandeling langs de kust maakte me weer eens duidelijk dat fotograferen kan helpen de dingen beter te zien en ze meer met een open geest tegemoet te treden. Het fototoestel wordt zo het frame van een open geest. Ik heb al veel vaker in het Deense Aarhus gelopen, maar nu was ik geïnspireerd om met de ogen van een ‘autonoom fotograaf’ te kijken. De kuststrook in Aarhus is eigenlijk helemaal niet zo bijzonder, maar door op die ‘gewone kust’ op zoek te gaan naar het ‘bijzondere’ zag ik er ineens heel andere perspectieven. Met dank aan de fototentoonstelling in Nijmegen. Welke vragen roepen de foto’s bij je op?