Verhalen die verlichten
Floor Rikken, Zen.nl Utrecht
Florence Caplow en Susan Moon stelden een verhalenboek samen. De titel
Het verborgen licht duidt waarschijnlijk op wat er in de verhalen aan inzicht verborgen zit. Verhalen verhullen niet alleen, ze onthullen ook. De titel zou daarom ook kunnen zijn: Het licht onthuld.
Op de inleiding volgen twee pagina's met aanwijzingen hoe je dit boek zou kunnen gebruiken. Die geven een hint naar de rijkdom van dit boek. In mijn exemplaar zitten veel plakkertjes, omgebogen pagina's en af en toe staan er een paar woorden in de kantlijn.
Het verborgen licht bestaat uit honderd zeer korte verhalen waarop hedendaagse boeddhistische leraren reflecteren. De verhalen komen uit verschillende tijden en diverse boeddhistische stromingen. Ze weerspiegelen een periode van 2500 jaar; een Chinese koan staat naast een Tibetaans of Amerikaans verhaal, de leraren die de vertellingen becommentariëren, komen uit veel tradities. De eerste keer las ik het boek min of meer van kaft tot kaft. Ik bespeurde de kracht van deze verhalen. Ik raakte geïntrigeerd, geïrriteerd, geïnspireerd, voelde walging, niets, onbegrip en herkenning. Veel te veel om in één keer lekker door te lezen.
Daarom ging ik maar bladeren tot mijn oog op dit of dat thema viel. Zo las ik iedere keer weer het verhaal 'Senjo en haar ziel zijn gescheiden'. Dit verhaal gaat over een Chinese dochter die verliefd is geworden op een man met wie ze niet mag trouwen. Samen met hem vlucht ze; ver van haar geboortedorp trouwt ze met haar grote liefde en krijgt twee kinderen met hem. Senjo blijft haar ouders echter missen. Met man en kinderen keert ze na vijf jaar terug naar haar geboortedorp, op zoek naar vergeving en misschien verzoening.
Als ze in het dorp aankomen, gaat Senjo's man haar voor. Hij loopt naar haar vader en zegt dat zijn dochter weer thuis wil komen. De vader reageert verbaasd. Zijn dochter is thuis, die ligt ziek in bed. Dan nadert ook Senjo haar ouderlijk huis. Bij de voordeur ontmoeten de zieke, bedlegerige Senjo en de weggelopen Senjo elkaar. Ze vallen samen tot een. De twee commentaren bij dit verhaal beschrijven ervaringen van mensen die het gevoel hebben meer dan één ziel in hun borst te hebben. Je wilt dit, en je wilt ook het tegengestelde.
Mij inspireerde dit verhaal en de commentaren daarop tot een zelfonderzoek naar integriteit, naar heelheid. Welke verschillen kan ik waarnemen in mijn voelen, denken en doen? Waarom heb je soms een tijdje twee zielen nodig om die vervolgens weer te verenigen? Zo realiseerde ik me dat ik rond mijn dertigste een relatie had waarin ik niet gelukkig was en toch ging ik willens en wetens twee jaar door met niet gelukkig zijn. Ik was net verhuisd, mijn proefschrift moest af, iedereen had een relatie. Dat waren de zielen in mijn borst. Het duurde twee jaar om de moed te vinden de relatie te beëindigen en de ?Senjo die op bed lag? te bevrijden van haar apathie, lees: blijven hangen in een niet gelukkige relatie. Dankzij het verhaal van Senjo kon ik met mededogen zien dat zulke besluiten moed en tijd vragen. Soms ben je een tijdje innerlijk verdeeld om later weer tot eenheid te kunnen komen.
Een ander verhaal waar ik intern regelmatig naar teruggrijp is 'Maurine Stuarts klappen'. In dit zeer korte, hedendaagse verhaal krijgt een zenleerling een klap van haar leraar op het moment dat ze tijdens de kinhin een wankelende medeleerling wil vastpakken. Later vraagt de zenleraar: 'Wil je weten waarom ik je een klap gaf? Je was te hulpvaardig. Je moet mensen zelf hun evenwicht laten vinden. Wees voor hen geen kruk.' In heel veel situaties in mijn leven denk ik aan dit verhaal. Thuis, op straat, in de zendo, met vrienden of familie. Wanneer ben ik behulpzaam en wanneer ben ik een kruk? Als ik handel omdat ik zelf het wankelen van de ander niet kan aanzien, hoe draag ik dan bij aan de groei van zelfvertrouwen van de ander? Soms dreig ik zelf bijna te vallen, en ook al vind ik dat niet per se een prettig gevoel, ik leer er wel veel van.
Bijzonder aan dit boek is dat alle verhalen gaan over vrouwen en alle commentaren geschreven zijn door vrouwen. Daarmee maakt dit boek het totale spectrum van zenverhalen, koans en commentaren veel completer. Deze verhalen en commentaren leggen meer nadruk op dagelijks leven, familie en vrienden, hobbels die je kunt tegenkomen op je zenpad. Door deze verhalen te lezen en te bestuderen neem ik onbewust en bewust vragen tot mij die mijn leven verrijken.
De Nederlandse vertaling maakt het boek, dat in het Engels werd geschreven, toegankelijker, en met zestien extra commentaren van Europese leraren ook interessanter. De Nederlandse versie heeft één nadeel: een behulpzame index ontbreekt.
Van hernia tot zen
Wat is angst en hoe er mee om te gaan
Ik geloof dat ook kinderen behoefte hebben aan momenten van rust en zelfreflectie
Experiment: Zie alles als een droom
Door zen heb ik ingezien dat het leven draait om de verbindingen die je maakt
Recensie Nexus van Yuval Noah Harari