Column
Instinct
Jaren geleden, toen ik als fotojournalist in Zuid-Afrika werkte, kreeg ik op een dag de opdracht mee te gaan op safari in het Kruger National Park. Tijdens deze indrukwekkende beleving kruisten wij het pad van een kudde olifanten. Zodra onze aanwezigheid door deze ontzagwekkende dieren werd opgemerkt, voelde ik mij een indringer in hun natuurlijke leefomgeving. De oudere matriarch maakte oogcontact en ik kon zien hoe het oerinstinct acuut alle zintuigen van de olifant op scherp zette.
Ook wij reageren soms puur vanuit instinct. Het woordenboek definieert het als
een aangeboren aandrift om onbewust doeltreffend te handelen. En dat is interessant, aangezien we onszelf met meditatie juist trainen bewust doeltreffend te handelen. Dus hoe gaat dat dan op momenten waarop het instinct de situatie dreigt over te nemen?
Toen we onlangs een meditatieles in de Zentuin aan de Waalkade hadden, kreeg ik onverwachts een mooie kans om hiermee te oefenen. Mediteren in een openbare ruimte heeft iets heel kwetsbaars. Met het zintuig waar we over het algemeen het meest op vertrouwen, welbewust gericht op één punt. Al snel merk ik dat mijn gehoor de taak van waakzaamheid automatisch overneemt. Ik hoor opeens alles. Het getjilp van de mussen, het klotsende water van de Waal, het hijgen van een hardloper, een passerende rolstoel, voetstappen die steeds dichterbij komen.
Dan, vlak achter mij komen de voetstappen tot stilstand. Ik voel de aanwezigheid van een vreemde achter mijn rug en vrijwel onmiddellijk wordt het interne alarmsysteem geactiveerd. Er nestelt zich een onbehagelijk gevoel in mijn onderbuik en ik voel mijn hartslag versnellen. Mijn hele lijf staat op scherp: hier dreigt potentieel gevaar. Tientallen bizarre, onwaarschijnlijke en nergens op gebaseerde scenario’s schieten door mijn hoofd. Totdat ik me er opeens van bewust word dat mijn oerinstinct de situatie heeft overgenomen.
Het was bijzonder te ervaren wat instinct nog in ons teweeg kan brengen. Pas toen het tot mij doordrong dat ik vanuit instinct reageerde, ontstond er weer ruimte voor een bewuste keuze.
En dat deed mij terugdenken aan die oude Afrikaanse olifant die ik voor even in de ogen kon kijken. Ik herinner me haar inschattende blik en ik begrijp nu dat ik daar aan de Waalkade in een vergelijkbare situatie zat. Net als de olifant probeerde ik de vermeende indringer die achter mijn rug tot stilstand was gekomen met al mijn overige zintuigen te taxeren. Voor een moment was ik bezig in te schatten of er mogelijk gevaar dreigde. Daarna stelde ik me open voor de mogelijkheid dat deze persoon gewoon even was gaan zitten om uit te rusten en te genieten van de stilte in de Zentuin. Dat laatste leek mij toen toch de meest waarschijnlijke optie.
Met mijn aandacht weer volledig gericht op mijn ademhaling hoor ik de vreemdeling opstaan en verder lopen. En in gedachten zie ik de oude matriarch haar imposante hoofd omdraaien en haar weg vervolgen, wetende dat mijn aanwezigheid geen gevaar vormt voor haar kudde.
Marleen Noordergraaf
In Memoriam: Ton Lathouwers
Arjen oefent compassie Help hem als je wilt
Interview Anne Peters: ‘veerkracht en flexibiliteit, dat is waar zen om draait.’
Meditatie in plaats van Medicatie
Zentuinen studiereis begonnen
Kandinsky ontroert