Inspiratie uit een zeer been
Lilian van der Vaart, Zen.nl Eindhoven
Vanochtend, na mijn meditatie en buigoefeningen, zat ik nog honderd tellen in ‘platte’ seiza. Zonder kussentje plat op mijn knieën blijkt een uitstekende rekoefening voor mijn been- en bilspieren. Omdat ik me een paar dagen al niet lekker voelde, was het tijd voor wat extra oefeningen. Mijmerend over wat er mis zou kunnen zijn, voelde ik de spieren in mijn rechterbovenbeen protesteren. Ze wilden dit niet. Maar de honderd tellen waren nog niet voorbij, dus we bleven zitten.
Ik mediteer inmiddels zestien jaar. Maar hoe wonderlijk blijft het dat in alle eenvoud op je knieën zitten en je uitademingen tellen tot nieuwe inzichten en meer zelfkennis kan leiden… Tussen de tellen door kwam het woord ‘wilskracht’ boven drijven. Ja, dat ken ik, heel goed zelfs: alles wat ik te doen heb, met wilskracht doen. Maar wacht even, dat had ik toch inmiddels afgeleerd? Ik doe toch al heel veel vanuit de intuïtie ‘wat staat me nu te doen’? Ja, dat klopt. Wat wil dit woord me dan nu nog zeggen?
Op dat moment trok de spanning uit mijn bovenbeen weg. Ik voelde me ontspannen en energiek. Weg blokkade, net zo snel als het woord wilskracht opkwam en verdween. En, niet voor de eerste keer besefte ik dat mijn lichaam weer eens achter de feiten aan hobbelde. Ja, ik doe al veel meer uit intuïtie dan uit wilskracht. Alleen wist mijn rechterbeen dat nog niet. Dat hield zijn poot nog stijf: dit wil ik, dit wil ik niet.
Mijn neus achterna
Vooral dat ‘dit wil ik niet’ bleek de kwaaie pier. Ik was zo’n gelukkig kind dat niet alleen goed kon leren, maar leren ook heel leuk vond. Zowel uit boekjes als uit experimenteren. De wereld lag dus voor mij open, de mogelijkheden wat ik kon gaan doen waren in feite eindeloos. Maar om daarin mijn richting te vinden, tja… Als alles leuk is en alles kan, wat moet je dan in vredesnaam gaan doen? Er waren geen restricties aan wat of waar ik mocht studeren, wat mijn ouders betreft. Ook zij boden alle ruimte. Maar konden – en wilden misschien – ook geen richting geven. Ik keek natuurlijk wel om me heen, zocht voorbeelden. Alleen, er waren nog niet zoveel aansprekende vrouwelijke voorbeelden, en al zeker niet in mijn familie en nabije omgeving. Het was allemaal nog erg traditioneel. Op het wereldtoneel had je Golda Meir; maar die voerde oorlog. Ik zag vooral wat ik niet wilde. Daarom ging ik mijn neus maar achterna. En ik moet zeggen, ik had een slechtere keus kunnen maken, want mijn neus heeft me ver gebracht. Vanuit dat ‘dit in elk geval niet’ heb ik het erg naar mijn zin gehad in de studies en het werk waarin ik zo terecht kwam. En toch bleef er altijd iets knagen.
Altijd de goede kant op
Inzichten komen nooit zo maar. Regelmatig mediteren, gevoed door lezen, en dagelijkse gebeurtenissen gaan daaraan vooraf. Gistermiddag sprak ik met een coachee over de noodzaak zelf haar koers voor het komende jaar uit te stippelen, om de chaos in haar organisatie het hoofd te kunnen bieden. Haar ikigai is ‘stilte’ en voor haar zou het de kunst zijn om van vanuit stilte te kunnen blijven werken in de hectiek om haar heen.
Gisteravond was ik bezig met de voorbereiding van het boek dat we in de groep voor gevorderden gaan gebruiken:
Proberen niet te proberen. Dat is natuurlijk één grote paradox; daar ben ik dol op. Het is zelfs de reden dat ik zen ben gaan beoefenen. Het boek draait om de vraag hoe je in die volledig ontspannen, natuurlijke, spontane gemoedsgesteldheid kunt komen waarin je moeiteloos doet wat gedaan moet worden, afgestemd op je omgeving. Als je dat vanuit wilskracht probeert te doen werkt het niet – je kunt niet geforceerd spontaan worden. Dus je moet eigenlijk niet spontaan willen zijn om spontaan te kunnen zijn. Ja ja. Hoe kun je nu niet willen wat je juist wilt?
Hoe met die paradox uit de voeten te kunnen komt dit najaar verder aan bod in de lessen. Voor mij was het nu een van de ingrediënten die leidden tot het inzicht over wilskracht. Wat ik heb moeten leren is zelf mijn koers uitstippelen en daarbij goed gebruik te maken van mijn neus. Een koers zonder neus leidt tot te veel willen, en dan loop je te gemakkelijk met je neus tegen de muur. Daar heb ik vaak mee geëxperimenteerd en veel van geleerd. Je neus achterna zonder richting te bepalen kan je overal brengen, maar de vraag is of je daar wel wilt zijn. Zoals Alice in Wonderland te horen kreeg: als het je niet uitmaakt waar je naar toe wilt, maakt het ook niet uit welke kant je uitloopt. Dat kan in je vakantie heel fijn zijn, maar in andere omstandigheden pakt het dikwijls niet bevredigend uit.
Laten gaan
Wat ik ook heb moeten leren is dat voorbeelden kunnen inspireren, maar toch niet leidend kunnen zijn voor het uitstippelen van mijn koers. Ik heb veel voorbeelden gezocht en gevonden en veel vaardigheden en inzichten ontwikkeld door te proberen hen na te volgen. Dat zeker! Maar blijven navolgen leidde er uiteindelijk vaak toe dat ik vastliep in wilskracht. Voor het vinden van mijn koers was altijd het meest behulpzaam dat iemand zei: vind je koers. Juist doordat ik niet kreeg wat ik het liefst meende te willen hebben, leerde ik zelf mijn koers bepalen, aangemoedigd door degene die gul de eigen inzichten met me deelde. Dat deden mijn beste leidinggevenden, mijn beste vrienden en dat doet mijn zen-coach. Soms baal ik daar van, zeker als ik weer eens met slappe knieën van onzekerheid rondloop en het liefst een steuntje wil, maar uiteindelijk ben ik er altijd weer dankbaar voor.
De zwemtechniek leerde ik van een badmeester, echt zwemmen van mijn vader, omdat hij me liet ervaren dat ik bleef drijven als hij me losliet. Fietsen leerde ik van mijn opa, omdat hij stilletjes losliet en ik dat pas merkte toen ik al aan het eind van de straat was en vroeg hoe ik moest stoppen. Er kwam in eerste instantie geen antwoord omdat hij me niet meer kon horen; toen ik slingerend achterom keek bleek hij nog aan het begin van de straat te staan. Mijn vader wilde dat ik leerde zwemmen, mijn opa dat ik leerde fietsen. Het was niet hun wilskracht die maakte dat ik het leerde, maar hun vertrouwen dat ik het kon leren.
Zittend op mijn knieën met de wegebbende spanning uit mijn rechterbeen realiseer ik me dat wilskracht heeft plaatsgemaakt voor de kracht van de spontane energie. Ik sta op, zet mijn laptop aan en schrijf dit stukje voor de nieuwsbrief.
Interview zenleraar Walter Jacobs
Van hernia tot zen
Wat is angst en hoe er mee om te gaan
Ik geloof dat ook kinderen behoefte hebben aan momenten van rust en zelfreflectie
Experiment: Zie alles als een droom
Door zen heb ik ingezien dat het leven draait om de verbindingen die je maakt