Dit is het juiste moment*
Mark Scholten, Zen.nl Amersfoort Op 15 april 2017 ging ik vanuit Amersfoort samen met mijn vrouw Simone naar Thinking Planet in Utrecht. Een van de sprekers die avond was Michael Puett, die samen met Christine Gros-Loh het boek
De Weg, Wat Chinese filosofen ons over het leven leren schreef. Puett doceert Chinese filosofie aan de Harvard University, Gross-Loh is journalist.
Puett sprak over ‘concepten’ als aanwezig-zijn in aandacht, open-zijn en kiezen voor 'het goede'. Hij besteedde veel tijd aan het belang van rituelen die op een speelse manier binnen de bestaande sociale orde gebruikt kunnen worden om je eigen gezichtspunt even los te laten en zo de zaken eens vanuit een ander perspectief beleven. Zo beschreef Puett een ritueel waarbij vader en zoon van rol veranderen en de vader doet of zijn zoon zijn vader is. Via zo’n perspectiefwisseling leer je de ander kennen omdat jijzelf even die ander bent.
Dat idee kwam me bekend voor. In de zenlessen over het Diamant-Sutra deden we onlangs een rollenspel waarbij we om beurten de rol van Verhevene (in het Diamant-Sutra is dat de Boeddha) en die van bewonderaar (een leerling van de Boeddha, Subhuti) speelden. Dat leverde leerzame inzichten op.
Een ander voorbeeld dat Puett ook in zijn boek noemt gaat over kiezen ‘het goede’ te doen.
* Stel, je hebt een dag hard gewerkt en aan het einde van de dag moet je een presentatie geven. Je bent moe, hebt er geen zin in, maar ja, je hebt het afgesproken. Wat doe je? Of eerder nog: waar kies je voor? Raffel je je presentatie af of doe je iets anders? Puett beschrijft hoe belangrijk het dan is om even rust te nemen, de zaal rond te kijken en vervolgens het besluit te nemen 'het goede' te doen. Je besluit dan om er serieus voor te gaan en met inzet je presentatie te geven. Je neemt je toehoorders mee in je enthousiasme en na afloop gaat iedereen voldaan naar huis. Je vermoeidheid is zo goed als verdwenen.
Wat mij in de ideeën van Puett vooral aanspreekt is dat hij het schakelmoment zo inzichtelijk maakt. Je merkt op en je voelt. Je neemt de situatie in ogenschouw, kijkt naar de mensen om je heen en ervaart het amalgaam aan gevoelens in jezelf. Je stelt je handelen uit, overweegt wat te doen en vervolgens handel je en doet het goede of het juiste, dat niet alleen het algemene maar ook je eigen welzijn bevordert.
Dan stelt iemand uit het publiek een vraag: ‘Is het niet vermoeiend om steeds maar af te wegen en almaar het goede te doen? Michael Puett zegt dat eerder het omgekeerde waar is. We raken juist vermoeid als we alles op de automatische piloot doen. Het is juist spannend en maakt energiek om op zoek te gaan naar het nieuwe in een situatie en naar nieuw gedrag in onszelf.
Ook hierin merk ik overeenkomsten met de zenlessen. Heel treffend is voor mij dat Puett herhaalt en herhaalt dat we dikwijls op zoek zijn naar ons 'ware zelf' en dat we dat willen koesteren. We zoeken de ‘juiste’ baan' die bij ons ‘past', of de ‘juiste’ vakantie, hobby, partner... de lijst kan heel lang worden. Hij benoemt het zoekproces, maar becommentarieert deze zoektocht niet, tenminste niet rechtstreeks. Hij biedt vooral een ander perspectief. Misschien is niet zozeer de objectieve werkelijkheid van belang en het al dan niet 'juist' zijn daarvan maar gaat het dat schakelmoment, het moment dat we bewust kunnen bijdragen aan de werkelijkheid die over vijf seconden begint en dat je het ‘juiste’ moment kunt maken.
Aan het eind van zijn lezing neemt Puett het applaus in ontvangst en knikt daarbij heel expliciet naar zijn publiek. Hij lijkt uit te drukken dat hij ons evenveel applaus toedicht als wij hem.
* (red.) Dit thema van het goede doen versus het functioneren op de automatische piloot, is ook het thema van de komende
zomersesshin van 9 t/m 15 juli 2017 o.l.v. Rients. De citaten voor deze sesshin komen voornamelijk uit het boek
De vermoeide samenleving , van de Duits Koreaanse filosoof Byung-Chul Han. Een citaat uit dit boek:
Het woord ‘geluk’ komt waarschijnlijk van ‘luck’ dat wil zeggen ‘luiken’: afsluiten, verbergen. Onze evaluaties maken duidelijk dat het doen van sesshins bijdraagt aan het geluk van de deelnemers, waarschijnlijk komt dit mede doordat we ons gedurende een hele week even helemaal afsluiten van de buitenwereld.
Van hernia tot zen
Wat is angst en hoe er mee om te gaan
Ik geloof dat ook kinderen behoefte hebben aan momenten van rust en zelfreflectie
Experiment: Zie alles als een droom
Door zen heb ik ingezien dat het leven draait om de verbindingen die je maakt
Recensie Nexus van Yuval Noah Harari