Niets is verborgen
Rients Ritskes, Zen.nl Nederland.
Niets is verborgen (Nothing is hidden) is de prachtige titel van een zeer lezenswaardig boek, geschreven door de Amerikaanse zenmeester en psychiater Barry Magid. De titel is zo mooi omdat hij schittert in eenvoud en tegelijkertijd door zijn dubbelzinnigheid uitblinkt in diepgang. Door de eenvoud van de titel lees je gemakkelijk over de diepgang heen, net zoals je gemakkelijk voorbij kijkt aan het bijgaande plaatje. De eerste keer dat je het plaatje ziet, moet je erop gewezen worden dat er nog een dier in te vinden is. De meeste mensen zien pas na enig turen naast het konijn ook de eend, of andersom. Word je niet gewezen op de beide dieren in het plaatje, dan is het niet waarschijnlijk dat je beide ook zult ontdekken, zo bijzonder lijkt het plaatje immers verder niet.
Zo zal het ook gaan met de titel van dit boek. De meesten zullen, net als ik, de titel zien en bewust of onbewust denken, ‘ja, zo is het’:
Niets is verborgen. Daarbij de meest voor de hand liggende interpretatie in gedachten hebbende, er niet verder over nadenken. Pas toen ik het boeiende boek uit had en het dichtsloeg zag ik ineens dat je in de titel ook een tweede betekenis kunt ontwarren. De eerste is: niets is verborgen, in die zin dat ook al wordt iets achter gehouden, het manifesteert zich op een of andere wijze toch. Als ouder zie je het als je kind iets probeert te verbergen en hoewel we het niet altijd doorzien, weten we dat ook volwassenen eigenlijk niets echt verborgen kunnen houden, ook al proberen we dat natuurlijk regelmatig.
De andere interpretatie van
Niets is verborgen dat ‘het niets’ zich aan het oog onttrekt. Niemand kan ‘het niets’ immers waarnemen. Ook in die zin is niets verborgen. Is dit belangrijk? Ja, want we kunnen hier iets van leren, c.q. ik heb hiervan iets geleerd, namelijk hoezeer ook ik geneigd ben om oppervlakkig te kijken en daarbij, soms bewust en nog vaker onbewust, te denken dat ik het wel snap. Zo is de titel van het boek, net als het plaatje van het konijn en de eend, een spiegel voor ons, een spiegel die ons confronteert met onze vooringenomenheid. Magid gebruikt dit plaatje ook in zijn boek om een aantal zaken te verhelderen.
Het boek in zijn geheel
Magid deelt in zijn boek ruimhartig zijn inzichten die hij heeft opgedaan in zijn decennia ervaring als zenstudent, respectievelijk zenleraar en als psychoanalyticus. Hij laat op heldere wijze zien wat de overeenkomsten en wat de verschillen zijn. Daarnaast licht hij uitvoerig toe wat de valkuilen in beide tradities zijn voor de leerling/patiënt enerzijds en de zenleraar/therapeut anderzijds. Door de rijke en simultaan opgedane ervaring van de auteur is het boek echt de moeite waard voor zowel zenleraren als voor psychiaters. Hierbij is een waarschuwing wel op zijn plaats, want het boek vergt ook veel inzicht en ervaring om zich gemakkelijk te laten lezen. Voor de mensen die dat niet hebben is het een pittige pil, maar wel een die de moeite van het slikken waard is.
De plussen en de minnen
Een van de ‘bijwerkingen’ van het boek is dat de lezer en passant een aardige inkijk krijgt in de ontwikkelingen van de naoorlogse zentraditie in Amerika. Hierbij worden de vele seksschandalen niet verzwegen, eerder goed gebruikt om de tekortkomingen in de verschillende tradities bloot te leggen, zodat niets verborgen blijft. Een ander pluspunt is dat hij een aantal koans beschrijft en vertaald naar voor westerlingen heel begrijpelijke taal. Ook zijn deskundige uitleg van de invloed van verschillende trauma’s op het latere leven vond ik leerzaam.
Minder enthousiast ben ik over het accent dat hij legt op het idee dat je met therapie noch met zen iets verder komt. Natuurlijk, het leven blijft een strijd en hoewel we het daar helemaal over eens zijn, legt hij naar mijn zin iets te weinig nadruk op het gegeven dat de ene mens in die strijd wel veel meer leert dan de ander. We zijn het eens, zen is allesbehalve een
quick fix en zolang we leven blijven er uitdagingen, groot en klein, maar de een leert gedurende dat leven wel meer dan de ander. Of wij behoren tot de ene of de andere categorie is niet alleen een kwestie van karma, maar vooral ook een kwestie van de vele kleine en grote keuzes die we dagelijks maken. De keuze om dit boek te lezen voelt als een leerzame keuze. Ik ga verder wetende dat niets verborgen is.
Lees in deze ZenActueel ook:
