De Altruïstische Economie - deel 5
De altruïstische economie, denk jij dat die kans van slagen heeft?
Deel je mening op Facebook!
Rients Ritskes, Zen.nl Nederland.
De term altruïstische economie lijkt recent te zijn uitgevonden door Mathieu Ricard. Hij noemt de term in zijn boek
Altruïsme, maar werkt het idee verder nauwelijks uit. Daarom hierbij een voorstel hoe dit begrip vorm en inhoud te geven. In de altruïstische economie en in altruïstische organisaties draait het primair om het duurzame welzijn van alles en iedereen in en om een organisatie. De winst komt op de tweede plaats en is een middel om iedereen die bij de organisatie betrokken is duurzaam positief te beïnvloeden.
Ik denk dat de altruïstische economie een moderne opwaardering kan vormen van de nog steeds gangbare maar ondertussen achterhaalde klassieke kapitalistische economie. In de klassieke kapitalistische economie gaat men uit van het paradigma dat wat eens goed is, altijd goed is en dat wat voor de een goed is, ook goed voor de ander moet zijn. Dit is natuurlijk vaak het geval, maar lang niet altijd. Deze regel, die in de klassiek kapitalistische economie ongeveer als een natuurwet wordt gezien, is zijn houdbaarheidsdatum ver voorbij.
Ten eerste omdat wat goed is voor een bedrijf, lang niet altijd goed is voor het milieu. De zorg voor het milieu heeft feitelijk geen plek in het klassieke kapitalistische denken. De groei van de economie gaat daardoor (geheel onnodig overigens) tot op heden hand in hand met steeds verder toenemende schade aan dier en milieu.
Klassiek kapitalistisch denken achterhaald
Ook wanneer we naar het economische verkeer op zichzelf kijken en het milieu buiten beschouwing laten, blijken de ideeën waar de klassieke kapitalistische economie op gebaseerd is niet meer te kloppen. We zien bijvoorbeeld dat het aantal miljardairs mondiaal snel stijgt, veel sneller dan het percentage armen daalt. Ook in Nederland is de vermogensongelijkheid de laatste jaren sterk gestegen en heeft de kloof tussen arm en rijk inmiddels een recordniveau bereikt (aldus de Amsterdamse econoom Wiemer Salverda in een
recente publicatie).
De idee van Adam Smith, een van de grondleggers van het oude economische denken, was dat de winst van de rijken weer terug zou vloeien naar de markt en daar zou zorgen voor werkgelegenheid en welvaart. Maar tegenwoordig hoopt het geld zich vooral op bij de kleine groep superrijken. Het aantal miljardairs groeit sterk en ze worden ook steeds rijker. Lang niet alle miljardairs geven (een deel van) hun geld als filantroop weer terug aan de maatschappij.
Een derde lek in het klassieke kapitalistisch denken wordt veroorzaakt door globalisering. Door die globalisering en complexe beleggingsconstructies weten veel beleggers absoluut niet wat er met hun geld gedaan wordt. Ook hiervan kon Adam Smith in de 18e eeuw niet gedroomd hebben. De winst van de aandeelhouder staat centraal, maar ze weten vaak niet op welke manier hun investering besteedt wordt. Zouden ze dat wel weten, dan zouden ze waarschijnlijk anders handelen. Zo weten ze bijvoorbeeld niet dat via allerlei financiële constructies geld uit beleggingsfondsen geïnvesteerd wordt in de tabaksindustrie, die goede winsten boekt door kinderen in Indonesië met veel reclame verslaafd te doen raken.
Klanten van Greenchoice gelukkiger
Velen zijn gelukkig op zoek naar een goed antwoord op bovengenoemde problemen. Zo zijn er inmiddels al vele initiatieven om het anders en beter te doen. De
deeleconomie,
conscious capitalism,
cradle to cradle en
people+planet+profit zijn hiervan enkele succesvolle voorbeelden. Al deze alternatieven passen perfect binnen de altruïstische economie, de economie waar echt alles en iedereen beter van wordt. Toch hebben deze initiatieven nog iets extra’s nodig en dat is een gemeenschappelijk en overkoepelend meetinstrument.
Dit ei van Columbus is mogelijk te vinden in het meten van het geluk van alle belanghebbenden. De geluksfactor van een bedrijf, dat wil zeggen het gemiddelde gelukscijfer dat de alle betrokkenen van een bedrijf zichzelf geven, van aandeelhouder tot consument en van medewerker tot leverancier, wordt het nieuwe mondiale ijkpunt voor de kwaliteit van een bedrijf. In dit ene kengetal kan elk bedrijf vergeleken worden. Dit kengetal gaat dan door bedrijven gebruikt worden om zich te onderscheiden van anderen met een lagere geluksfactor.
Greenchoice zal er dan trots op kunnen zijn dat ze 100% groene stroom levert voor dezelfde prijs als andere energieleveranciers, maar bovendien dat haar klanten gelukkiger zijn dan de klanten van bedrijven die nog steeds ook in Nederland kolencentrales laten bouwen. En juist deze vergelijkbaarheid van alle soorten bedrijven in één getal, de bedrijfsgeluksfactor, is van groot belang in het succes van de altruïstische economie. De universele vergelijkbaarheid van geld is de basis van het succes van het bestaande klassieke kapitalistische systeem. De universele vergelijkbaarheid van de geluksfactor van bedrijven en overheden vormt daar een mooie duurzame aanvulling op.
De objectiviteit van geluk
De grote uitdaging voor het welslagen van de altruïstische economie, met de geluksfactor als kengetal voor het meetbaar maken van het succes van organisaties en overheden, is de onbekendheid met de eenvoudige en objectieve meetbaarheid van geluk. Deskundigen twijfelen er niet aan en de Rotterdamse hoogleraar Ruut Veenhoven is de man die dit de laatste decennia mondiaal overduidelijk heeft aangetoond.
Toch is de heersende opvatting onder de meeste wetenschappers nog steeds dat geluk niet goed meetbaar zou zijn. Ik denk dat onder leken de onbekendheid of weerstand tegen het idee dat geluk eenvoudig met een rapportcijfer wetenschappelijk meetbaar is, lager is. Bijna dagelijks leg ik wetenschappers en niet-wetenschappers uit dat geluk net zo gemakkelijk en objectief meetbaar is als de temperatuur. Zoals we dus kunnen meten dat er sprake is van globale opwarming van de aarde, kunnen we ook zien of we met zijn allen gelukkiger worden of niet. Bovendien kunnen we door geluksmetingen steeds duidelijker krijgen wat nu wel en wat niet gelukkiger maakt.
Hiervan zijn al wel mooie voorbeelden, maar die zijn nog niet of nauwelijks algemeen bekend. In de laatste alinea’s van dit artikel zal ik daarvan een voorbeeld geven. Verder is het bijzonder dat we enerzijds allemaal, ook de wetenschappers onder ons, wel geloven in de meetbaarheid van geluk en anderzijds ook weer niet. Iedereen weet immers dat Scandinavische landen als Zweden en Denemarken al decennia lang tot de gelukkigste naties behoren. Hoe we dat weten? Uit het onderzoek van Veenhoven en de zijnen (m/v).
Maar wanneer ik de CEO’s de suggestie doe eens te meten hoe gelukkig zijn of haar stakeholders zijn, dan wordt geluk meten ineens niet wetenschappelijk genoemd. Wie met deze CEO’s hierover nog twijfelt, zou ik de suggestie willen doen een artikel uit onze
nieuwsbrief van december 2011 te lezen. Het is geschreven door een emeritus hoogleraar fysiologie en toont kort en duidelijk aan dat het meten van de geluksfactor even wetenschappelijk is en op precies dezelfde wetenschappelijke principes gebaseerd als het meten van de temperatuur.
Coca-Cola versus Zen.nl
Misschien zijn de mensen die Greenchoice kiezen maar weinig gelukkiger dan de klanten van Nuon, maar misschien ook wel veel gelukkiger. We weten het nu niet. Onderzoek wijst bijvoorbeeld wel uit dat mensen die gezond eten veel gelukkiger zijn dan mensen die dat niet doen. Dit is bijvoorbeeld heel goed onderzocht in relatie tot de hoeveelheid fruit die we eten. Zie meerdere referenties hiervan in de
ZenActueel van 10 april 2015. De algemene regel is dat mensen die meer fruit eten ook significant gelukkiger zijn. En uit onderzoek weten we ook dat mensen die aan zen doen gelukkiger zijn dan de mensen die cola drinken.
Bovendien is het zo dat in het algemeen meer cola samenhangt met minder geluk en meer zen met meer geluk. Door dit soort zaken op grote en kleine schaal inzichtelijk te maken, kunnen we dus steeds beter keuzes maken die ons gelukkig maken en zo met zijn allen gelukkiger worden, zonder dat het ten koste van iets of iemand gaat. In de altruïstische economie berekent de overheid haar Bruto Nationaal Geluk en dit BNG zal dan het gemiddelde zijn van de geluksfactor van alle organisaties die Nederland kent.
Pilot-project
We hebben inmiddels een interessante pilot lopen bij een van de kantoren van BDO. BDO is een accountant- en adviesbureau waar 80% van de medewerkers deel nam aan een geluksonderzoek. Wat bleek? Ten eerste dat mensen het leuk vonden om hierover ondervraagd te worden. En verder dat de medewerkers op één van de vijf afdelingen significant ongelukkiger waren dan de medewerkers op de andere afdelingen. Uit het onderzoek kwam ook naar voren dat de werkdruk op de lager scorende afdeling te hoog was, er meer cola werd gedronken en minder fruit werd gegeten.
Het bedrijf heeft besloten de werkdruk te verlagen en iedereen altijd gratis biologisch fruit aan te bieden in plaats van gratis frisdrank. Er wordt nu meer fruit gegeten en minder cola gedronken. En de aandacht voor het thema geluk is door iedereen zeer op prijs gesteld. Hoewel de tweede meting nog moet plaatsvinden, twijfelt niemand binnen de organisatie eraan dat een en ander al een zeer positief effect heeft gehad. Dat er maar veel grote en kleine bedrijven dit voorbeeld mogen volgen door het geluk van alle betrokken bij hun organisatie centraal te stellen. Waar doe je het anders voor? In verband met dit geslaagde pilot-project kreeg Oscar van Agthoven, partner binnen BDO, uit handen van DaiDo Maas van Zen.nl, het eerste Duurzaam Gelukscertificaat.
Meer lezen? Zie hier een
boeiend Engels artikel over het promoten van altruïsme in organisaties.
Geïnteresseerd om mee te doen? Laat het ons weten via
rozanne@zen.nl.
Dit is het vijfde deel uit een serie artikelen naar aanleiding van de teisho's (inleidingen) die Rients tijdens de afgelopen
zomersesshin gegeven heeft.
De altruïstische economie, denk jij dat die kans van slagen heeft?
Deel je mening op Facebook!
Vanaf september zal in de meeste gevorderdengroepen het boek Dit ene moment van Margrit Irgang behandeld worden. Dit betreft een speciale uitgave voor Zen.nl.
Verkrijgbaar bij de Zen.nl Winkel.
Het thema voor de komende herfstsesshin is 'Zen als levenskunst' en het gelijknamige boek van de Duitse schrijfster Margrit Irgang zal centraal staan in de inleidingen van Rients. Ruim veertig mensen hebben zich reeds aangemeld voor de sesshin van 25 t/m 31 oktober, er zijn nog enkele plaatsen beschikbaar. Klik hier voor meer informatie en aanmelden.
Het sesshinthema sluit naadloos aan op het boek dat dit seizoen in veel gevorderdengroepen wordt gebruikt, namelijk Dit ene moment, eveneens van Irgang. Men kan goed deelnemen aan de sesshin zonder Zen als levenskunst gelezen te hebben, maar indien je in de gelegenheid bent is het boek van harte aanbevolen.
De zentuin bij het sesshinhotel
