Altruïsme is gezond
Wat denk jij? Verklaart oxytocine het verschil tussen samen en alleen mediteren?
Post je antwoord of andere reacties op dit artikel op Facebook!
Rients Ritskes, Zen.nl Nederland.
In het artikel
Het alternatief voor kapitalisme dat verscheen in de ZenActueel van woensdag 12 augustus, schreef ik over de manier waarop altruïsme, dat wil zeggen, handelen met als primaire intentie om een positieve bijdrage te leveren aan het duurzaam welzijn van mens en/of milieu, op nationaal en internationaal niveau, waarschijnlijk de beste manier is om de mondiale problemen waarmee we geconfronteerd worden te lijf te gaan. Dat is de altruïstische economie, waarbij we altruïsme als het primaire uitgangspunt nemen voor ons kapitalistische systeem.
Economische winst is in de altruïstische economie niet langer het doel, maar slechts een middel om meer altruïstische activiteiten mogelijk te maken. Welzijn en geluk zijn hierbij de ware winst. In dat artikel schreef ik ook dat wanneer de weldoener zelf ook gelukkiger wordt van het leveren van zo’n positieve bijdrage aan mens, dier en milieu, dat niets af doet aan het altruïstische gehalte van de handeling. Integendeel, het één is immers een logisch gevolg van het ander.
Het altruïstische hormoon
Het blijkt dat een altruïst niet alleen gelukkiger wordt van zijn handelen, maar hij heeft daardoor ook minder stress. Dat laatste is te lezen in het gerenommeerde wetenschappelijk tijdschrift Plos One van 18 oktober 2014. Dit onderzoek laat zien dat, naarmate een deelnemer aan een serieus onderhandelingsspel met echt geld als inzet, meer voor zichzelf in de wacht probeert te slepen, zijn stress toeneemt. Kort gezegd geeft 'gierig' zijn stress en stress betekent in het algemeen minder van het hormoon oxytocine, wat ons juist een goed gevoel geeft.
We zouden oxytocine wel het 'altruïsme hormoon' kunnen noemen, want royaal zijn en iets geven, stimuleert de aanmaak van oxytocine. Het is bijvoorbeeld het hormoon dat moeders produceren bij de bevalling en het geven van borstvoeding, maar het heeft ook voor mannen veel positieve eigenschappen. We lijken het in alle situaties te produceren waarin we vertrouwen en intimiteit ervaren. Kunstmatige oxytocine, in de vorm van een neusspray toegediend, maakt verlegen mensen opener en doet ze ontspannen in voor hen spannende sociale contacten. Ook maakt het ons beter in het interpreteren van non-verbale communicatie. Oxytocine maakt dus rustiger en verbindt, zo lezen we ook in het boek
Altruïsme van Mathieu Ricard, dat in
de zomersesshin besproken werd, op pagina 89.
De aai oefening
In de afgelopen zomersesshin heb ik een oefening gedaan om de deelnemers dit effect aan den lijve te laten ervaren. We noemen dit de 'aai-oefening', waarbij de deelnemers in koppels beurtelings elkaars onderarm enkele minuten strelen. Deze oefening heb ik vaker met een groep gedaan en deze wordt gemiddeld genomen door 95% van de deelnemers als heel aangenaam ervaren. Wel moet bijna iedereen er in het begin even aan wennen. Met name mannen die vaak voor het eerst van hun leven gestreeld worden door een andere volwassen man, blijken aanvankelijk vaak wat ongemak te ervaren. Maar is de schroom eenmaal opzij gezet, dan stroomt bij iedereen de oxytocine.
En dat nemen we waar als een aangenaam gevoel van rust en verbondenheid. Een uitzondering kan echter niet wennen aan deze onverwachte 'intimiteit', maar telkens mag voor 95% de oefening nog wel even langer duren. Maar juist in die uitzondering manifesteert zich een belangrijke voorwaarde voor de productie van oxytocine, namelijk voldoende vertrouwen. Om over het aanvankelijke ongemak heen te komen is namelijk ook een portie vertrouwen nodig.
We noemden oxytocine al het altruïsme hormoon en als dat zo is, dan is voldoende vertrouwen waarschijnlijk ook een heel belangrijke voorwaarde voor het ontwikkelen van een meer altruïstische houding. Dat klinkt niet onlogisch, je gaat niet iets weggeven of loslaten als je denkt niet zonder te kunnen. Het gaat dus bij oxytocine en bij altruïsme om in vertrouwen iets los te durven laten. Bij de bevalling speelt oxytocine van nature een belangrijke rol, met name bij het op gang komen ervan. Als die niet snel genoeg op gang komt wil de arts nog wel eens een beetje oxytocine toedienen, waardoor de bevalling vaak effectief gestimuleerd wordt.
En ook bij het geven van de moedermelk speelt deze neurotransmitter (wat oxytocine is) een belangrijke rol. Daarnaast stimuleert oxytocine ook nog eens de productie van serotonine, endorfine en noradrenaline. Allemaal positieve hormonen die ons rust en geluk doen ervaren. Het lijkt wel zen en hoewel de relatie tussen meditatie en oxytocine nog niet wetenschappelijk lijkt aangetoond, wordt in een
mooi artikel op Plus Online die samenhang wel gesuggereerd.
De politieman en de cavia
Hoewel er dus in de medische wereld al wel gebruik gemaakt wordt van oxytocine is dat buiten de kraampraktijk nog maar heel beperkt. Dit heeft vermoedelijk te maken met de technische moeilijkheid van toedienen. Het stofje is erg vluchtig, dus het effect ervan houdt niet lang aan en er zijn nog geen medicijnen die dit doseringsprobleem regelen. Wel zouden er veel mogelijke toepassingen kunnen zijn van een goed oxytocine medicijn. Deskundigen denken bijvoorbeeld aan de behandeling van autisme. Van deze groep mensen is al lang geleden aangetoond dat ze minder dan gemiddeld oxytocine produceren. Maar er is wel een natuurlijker 'oplossing'.
Nog lang voordat ik gehoord had van oxytocine, heb ik eens een licht autistische politie officier, geheel intuïtief het advies gegeven om naast zijn dagelijkse meditatie ook dagelijks de cavia van zijn kinderen een kwartier te aaien. Na een aantal weken vertrouwde hij mij toe dat hij zich eerst zeer opgelaten had gevoeld bij deze aai-oefening, er daarna aan gewend raakte en er inmiddels naar uitkeek en het gevoel had dat het hem heel goed deed en veel rust gaf. De wetenschap heeft inmiddels al meerdere malen aangetoond dat huisdieren vaak een aantoonbaar positief effect hebben op de gezondheid van hun baasjes en oxytocine speelt daarin ongetwijfeld een belangrijke rol.
Creëer stiltes in vergaderingen
Toch gaan we de meditatie lessen nog niet vervangen door aai-oefeningen, hoe goed bijvoorbeeld een massagecursus ook zou kunnen zijn. Want er is ook een andere intieme oefening die vertrouwen vraagt en geeft en dat is samen stil zijn. Het is misschien minder makkelijk, maar mensen die de stilte eenmaal kunnen waarderen, weten hoe verbindend dit kan werken en hoe aangenaam het voelt. Samen stil zijn vereist ook echt vertrouwen, maar wanneer dat vertrouwen er eenmaal een beetje is, kan het door samen regelmatig te oefenen ook heel snel verder toenemen.
Iedereen die wel eens een stilte retraite gedaan heeft weet hoe intens en intiem de band wordt met de mensen met wie je een week in stilte hebt doorgebracht. Zonder de medecursisten te spreken heb je toch na een paar dagen al het gevoel ze heel goed te kennen. Velen ervaren de stilte gedurende de week soms zelfs als ontroerend. In spirituele termen kan men zoiets een eenheidservaring noemen. In medische termen zou je het een cocktail van spiegelneuronen, oxytocine, serotonine, endorfine en noradrenaline kunnen noemen.
Stilte heeft als groot voordeel dan het vaak relatief makkelijk in te bouwen is in onze dagelijkse omgang met mensen. Zo geef ik managers regelmatig het advies om in vergaderingen stiltes in te bouwen. Bijna alle managers voelen daarbij de nodig weerstand opkomen, zowel in zichzelf als in de groep. Maar met enkele praktische suggesties om zo'n stilte vorm te geven, lukt het heel vaak toch om het in de praktijk toe te passen en zonder uitzondering met zeer positieve resultaten.
En wat leert de ervaring? Hoe meer stilte(s) in een vergadering, des te effectiever de besluitvorming. Deze effectiviteit kan dus wel eens het gevolg zijn van het in de stilte toegenomen vertrouwen in jezelf en in de mensen om je heen, dus meer oxytocine, meer vertrouwen en meer altruïsme.
Dit is het derde deel uit een serie artikelen naar aanleiding van de teisho's (inleidingen) die Rients tijdens de afgelopen
zomersesshin gegeven heeft. Volgende week woensdag lees je het vierde deel: 'Altruïsme is geen compassie'.
Wat denk jij? Verklaart oxytocine het verschil tussen samen en alleen mediteren?
Post je antwoord of andere reacties op dit artikel op Facebook!
