Zen gerelateerde woorden

Dai-Osho	Zenmeester
Dana	Belangeloze goedgeefsheid
Dharma	Dharma is een woord dat geen equivalent kent in de westerse talen. Dharma kan gebruikt worden in de betekenis van spiritualiteit, spirituele leer, psycho-spiritueel verlangen, essentie (kwintessens) van het bestaan, innerlijke eigenschap, opgaan in de eigen oorspronkelijke staat of de weg van sociale rechtvaardigheid. Over het algemeen gelooft men dat iemand die in overeenstemming leeft met de dharma, het doel van zijn bestaan heeft bereikt of zal bereiken.
Dhyana	Concentratie-meditatie
Dokusan	Afgesloten ruimte waar leraar/leerling gesprekken plaatsvinden
Enso	Met de hand geschilderde cirkel, symbool voor verlichting
Gassho (rei)	Handen, palmen tegen elkaar voor de borst houden. Wordt met buiging gassho rei.
Goroku	Zen-geschriften, gezegden en dialogen
Haiku	Haiku (??; meervoud: haiku of haiku's) is een vorm van Japanse dichtkunst, geschreven in drie regels waarvan de eerste regel 5, de tweede regel 7 en de derde regel weer 5 lettergrepen telt. De haiku drukt, in de klassieke vorm, een ogenblikervaring uit, soms gelinkt aan en geïnspireerd door zen. De haiku is een vingerhoed vol emotie, waarin weinig ruimte is voor ontledingen en benaderende omschrijvingen.
Hanka	Halve lotus-zit
Hekiganroku	Verzameling koans uit China, 1125, the Blue Cliff Record
Jukai	Boeddhistisch inwijdingsritueel
Karma	Karma omvat de fysieke en mentale acties van een individu die gevolgen hebben voor het leven en volgende levens door middel van reïncarnatie. In het dagelijks gebruik bedoelt men er vaak mee dat alles wat we doen, denken of zeggen weer bij ons zelf terugkomt. Karma gaat dan over zowel de daad als over het gevolg dat uit die daad voortkomt. Strikt genomen echter, verwijst karma alleen maar naar het verrichten van daden, niet naar de gevolgen van die daden. Het gevolg van een daad wordt vipaka genoemd.
Katsu	Schreeuw van de leraar tijdens groepsmeditatie
Kekka	Hele lotus-zit
Kensho	Eerste stadium van verlichting, het ego loslaten, inzicht in eigen aard
Kinhin	Loopmeditatie
Koan	Letterlijk "publieke zaak" is een korte weergave van een dialoog die kernachtig een aspect van de boeddhistische leer weergeeft en bedoeld is om iemands inzicht in die leer te testen. In het Ch'an en zenboeddhisme worden ze gebruikt om leerlingen inzicht te laten verkrijgen in de ware aard van de eigen geest
Kyosaku	Aanmoedigingsstok
Mahayana-boeddhisme	Zen
Mala	Boeddhistische gebedsketting, symbool van mededogen.
Mudra	Een mudra is een bepaalde houding van de hand die van dienst is tijdens het uitvoeren van meditatie of pranayama. Soms is het nut van een mudra, dat de concentratie beter vastgehouden kan worden.
Mumonkan	Verzameling koans uit China, 1228, The Gateless Gate
Mushin	Het niet-denken, de lege geest
Nen	Kleinste moment van zuivere aandacht dat bewust stuurbaar is
Nirwana	De hoogste staat die door de mens bereikt kan worden. Het betekent letterlijk:uitgeblust, onbeweeglijk. Het uitgedoofd zijn verwijst naar het einde van begeerte, aversie en verwarring, wat het hoofddoel van het boeddhisme is en is een van de kenmerken van ontwaking of verlichting, de volledige bevrijding uit het samsara.
Osho	Titel van zenleraar waarbij je jukai kunt doen
Rakusu	Traditioneel Japans kledingstuk dat om de nek wordt gedragen door zenboeddhisten
Roshi	Aanspreektitel zenmeester
Samadhi	Tweede stadium van verlichting, gevoel vergelijkbaar met 'runners high', door overschot aan endorfines veroorzaakte gelukzaligheid
Samsara	De eeuwig durende cyclus van wedergeboorte en lijden, vaak ook gebruikt voor het dagelijks leven.
Samu	Met 'mindfulness' uitgevoerde fysieke arbeid - corvee
Sangha	Sangha (pali en sanskriet) is een belangrijk begrip in het boeddhisme. Het verwijst naar de heilige dimensie van het zich als boeddhisten in gemeenschap gedragen, en sangha representeert daarmee ook heiligheid. Meerdere interpretaties en niveaus bestaan. In het westen gebruiken we het woord sangha in wat ruimere zin, namelijk voor een groep zen-minded mensen bij elkaar.
Sanzen	Naar de zenmeester gaan voor instructie, vaak omtrent een koan
S(h)ashu	De duim van de linkerhand in de vuist, de rechterhand eromheen
S(h)astra	Sanskrit voor 'regels' in het algemeen. Vergelijkbaar met -logie. In boeddhisme een commentaar op geschrift of sutra. Alleen sutra komen van Boeddha, sastra van anderen.
Satori	Derde stadium van verlichting, het grote inzicht, de grote verlichting
Seiza	Op de knieën zitten. Seiza is een traditionele manier van zitten en het woord betekent “correct zitten”.
Sensei	2e graads bevoegd zenleraar
Sesshin	Retraite
Shikantaza	'Slechts' zitten (niet op ademhaling letten)
Shrivasta	Eeuwige knoop in mala, symbool voor lang leven en niet-eindigende liefde.
Skandha	De vijf khandhas (Pali; Sanskriet: Skandhas; letterlijk: 'vijf hopen') of de vijf groepen van bestaan is een in het boeddhisme vaak voorkomende onderverdeling van de bestaansdelen, geledingen of aspecten van de mens. Soms spreekt men ook wel van de 'vijf groepen waaraan gehecht wordt': pancupadanakhandha (Pali).
Sumari	Op de knieën zitten, voeten over elkaar
Sunyata	Leegte
Susokan	Uitademing tellen
Sutra	De mondeling of schriftelijk overgeleverde teksten van het boeddhisme.
Taku	Houten kleppers
Tatami	Japanse mat
Teisho	Presentatie door een zenmeester tijdens een sesshin
Upasaka (mnl) of Upasika (vrwl)	Leken boeddhisten
Vipaka	Gevolg/rijping van daden - zie Karma
Yaza	Zittijd tijdens een sesshin, bovenop de normale dagelijkse zazens
Zabuton	Meditatiemat
Zafu	Rond meditatiekussen
Zatsunen	Rondtollende gedachtenstroom
Zazen	Zittende meditatie
Zeisokukan	Ademhaling volgen, niet tellen
Zen	Zen betekent letterlijk concentratie. Het is een Japans woord dat afgeleid is van het Chinese woord 'chan'. In Europa en Amerika spreken we over zen en veel minder over chan. Dat komt doordat het vooral Japanse zenmeesters zijn geweest, die naar het Westen kwamen om ons in zen te onderwijzen.
Zendo	De ruimte waarin zen wordt beoefend